دلایل رویکرد اندیشه‌ورز‌ان عصر قاجار به خوابنامه‌نویسی

خوابنامه ها، یکی از انواع متون ادبی هستند که گاه در قالب تعبیر خواب و زمانی به صورت شرح یک خواب نگاشته شده اند. یکی از دوره های تاریخی در خورتوجه از بعد خوابنامه نویسی، عصر قاجاریه است. خوابنامه های عصر قاجار، مضامین انتقادی، سیاسی و اجتماعی را در خود جای داده اند. در میان این خوابنامه ها می توان به آثاری چون خلسه اعتماد السطنه، رویای صادقه سید جمال الدین واعظ اصفهانی، رویای صادقه محمد حسن تاجر کاشانی و خواب شگفت از ملافتحعلی اصفهانی اشاره کرد. مقاله حاضر که بر مبنای پژوهش های تاریخی ساماندهی شده و به شیوه توصیفیتحلیلی به پرسش های پژوهش که دلایل رویکرد نویسندگان به قالب خوابنامه نویسی و وجوه اشتراک و تمایز خوابنامه هاست، پاسخ دهد. دستاورد های این بررسی نشان می دهد که به رغم وجود برخی تفاوت ها و اختلاف نظر های جزئی نویسندگان خوابنامه ها، صبغه انتقادی داشته و ضمن به چالش کشیدن نظم سیاسی اجتماعی عصر خویش، مروج افکار نوگرایانه بوده اند. این نویسندگان برای مصونیت از فضای استبدادی، نظرهای انتقادی خویش را در قالب خواب مطرح نموده اند.

The Reasons of Authors' TrendtowardDream-Interpretation Texts

Dreaminterpretation texts are one kind of literary texts which are divided into two categories: 1interpretation of a dream 2 explanation of a dream. Qajar era is one of the considerable historical periods for dreaminterpretation writing. In this period, dreaminterpretations texts also contain critical, political and social contents. Among these dreaminterpretation texts, Etemad Saltanersquo s Ecstasy, Seid JamalADinrsquo s True Dream, Mohammad Hassane TajereKashanirsquo s True Dream and Molla Fathalie Esfehanirsquo s Wonderful Dream are considerable. This article aims to reveal not only the reasons of authors for choosingdreaminterpretation framework but also similarities and differences ofthem based on historical researches by employing analytical ndash descriptive approach. The results of this study demonstrates that despite of some slight different viewpoint among authors of this kind of books, they not only had critical perspective but also endeavored to spread modern ideas by criticizing the sociopolitical system of that age. These authors selected dreaminterpretation framework to express their critical ideas in order not to be engaged in despotic atmosphere.