تحلیل تاریخی استراتژی‌ های امام سجاد(ع) در احیای تشیع پس از واقعۀ عاشورا بر اساس نظریۀ پخش

تشیع پس از واقعه عاشورا دچار بحران حیاتی شد. خفقان، ترس، انزوا و تقیه، اصلی‌ترین نشانگان این بحران حیاتی بودند. تمرکز پژوهش حاضر بر مقولۀ استراتژی ‌های امام سجاد (ع) در احیای تشیع پس از واقعۀ عاشورا است (مسئله). پژوهش حاضر به این پرسش می‌پردازد که استراتژی‌های امام سجاد (ع) برای احیای تشیع پس از واقعۀ عاشورا چگونه تحلیل می‌شود؟ (سوال). به نظر می‌رسد امام سجاد (ع) براساس مولفه‌های نظریۀ پخش یعنی مقصد پخش (محیط پذیرا و ناپذیرا؛ موانع سیاسی و فرهنگی)، مسیرهای پخش (پخش جابه‌‌جایی، پخش سرایتی و پخش سلسله‌‌ مراتبی) و زمان پخش، با به‌‌کارگیری ابزارهای مختلف مانند علاقۀ مردم به خاندان پیامبر(ص)، محیط عاطفی ایجاد‌شده پس از رخداد عاشورا محیط ناپذیرا را تغییر داده و با کم اثرکردن عناصر آن محیط مانند خفقان اموی و اقدامات آنان و ناکارآمد کردن اقدامات عالمان طرفدار اموی، با کادرسازی و زیارت، موضوع پخش یعنی تشیع را پس از واقعۀ عاشورا احیا کرد (فرضیه). از این‌رو، اقدامات امام (ع) را براساس نظریۀ پخش در چگونگی احیای تشیع پس از واقعۀ عاشورا تبیین می‌کند. در این پژوهش بر پایۀ روش تاریخی (روش) گزاره‌های تاریخی فعالیت‌های امام سجاد (ع) را در احیای تشیع تحلیل و اقداماتی همچون: کادرسازی، افشاگری بر امویان و بیدارسازی مردم پس از واقعۀ کربلا، رد عقیدۀ جبر، تبیین اصل اساسی امامت و تبیین مسائل و انحراف‌زدایی از طریق دعا و مناجات تبیین می‌شود (یافته‌‎ها).

historical analysis of imam sajjad’s strategies for reviving shiism after the ashura event based on diffusion theory

shiism experienced a significant crisis following the tragedy of ashura characterized by oppression, fear, isolation, and the practice of taqiyyah. this study focused on the strategies employed by imam sajjad (a.s.) to revive shiism in the aftermath of this event. specifically, it addressed this question: how can we analyze imam sajjad’s strategies for revitalizing shiism after the ashura event? it appeared that imam sajjad (a.s.) utilized components of diffusion theory—namely, the destination of diffusion (environments that were both receptive and intolerant, along with political and cultural barriers), paths of diffusion (including displacement, contagious, and hierarchical diffusion), and timing of diffusion. by leveraging various tools, such as the community’s reverence for the prophet’s family, he transformed the emotional landscape created after ashura, mitigating the effects of the oppressive umayyad regime and countering the influence of pro-umayyad scholars. through initiatives like cadre building and promoting pilgrimage, he effectively revived shiism after the ashura event.