عوامل ناکامی فاطمیان در تسلط بر مناطق شمالی شام (سدۀ چهارم و پنجم هجری)

فاطمیان پس‌از غلبه بر اغلبیان و تشکیل دولت در افریقیه، مصر را فتح کردند و برای تحقق اهداف خود به شام لشکر کشیدند. مناطق جنوبی و مرکزی شام بدون مقاومت جدی به تصرف آنان درآمد؛ اما مناطق شمالی شام در برابر سلطۀ فاطمیان مقاومت نشان داد. تسلط بر مناطق شمالی شام، به‌ویژه شهر حلب همواره یکی از چالش‌های اساسی فاطمیان بود. این مقاومت باعث شد فاطمیان در حلب متوقف شوند و نتوانند به‌سوی عراق پیشروی و آرزوی گسترش نفوذ خود را در مناطق شرقی جهان اسلام محقق کنند. این پژوهش که با روشی توصیفی‌‌تحلیلی انجام شده، به بررسی عوامل ضعف فاطمیان در مناطق شمالی شام می‌پردازد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که عوامل بسیاری در این مقاومت نقش داشته است که عبارت است از: 1. موقعیت استراتژیک و استقلال اقتصادی حلب؛ 2. دشواری‌های اعزام نیرو به‌سبب بُعد مسافت حلب تا قاهره؛ 3. دخالت رومیان در مسائل سیاسی و نظامی مناطق شمالی شام؛ 4. سیاست‌های استقلال‌طلبانه امیران حمدانی و بنی‌مرداس؛ 5. ضعف اداری و نظامی دولت فاطمی در شام؛ 6. اختلافات مذهبی فاطمیان با ساکنان شام و شیعیان امامیه؛ 7. تعصبات نژادی. این عوامل باعث شد حلب در دورۀ حکومت فاطمیان به دژی تسخیرناپذیر تبدیل شود.

the factors behind the failure of the fatimids in dominating the northern regions of shamsyria (4th and 5th centuries ah)

after defeating the aghlabids and establishing a state in ifriqiya, the fatimids conquered egypt and launched a military campaign to the levant to achieve their goals. the southern and central regions of the levant fell to them with little resistance, but the northern regions of the levant resisted fatimid domination. this resistance caused the fatimids to be halted in aleppo and prevented them from advancing toward iraq, thwarting their ambition to expand their influence in the eastern parts of the islamic world. this research, conducted using a descriptive-analytical method, examines the factors behind the fatimids’ weakness in the northern levant. the findings of the study show that multiple factors contributed to this resistance, including the strategic position and economic independence of aleppo, the significant distance between aleppo and cairo, the difficulties in sending forces by the fatimids, byzantine interference in the political and military affairs of northern sham, the independence-seeking policies of the hamdanid and banu mardas rulers, the administrative and military weaknesses of the fatimid state in sham, the exploitation of these weaknesses by the rulers of aleppo, the religious conflicts between the fatimids and the inhabitants of sham, the shiite imams in the region, and ethnic prejudices. these factors made aleppo an impregnable stronghold during the fatimid rule.