بررسی احکام قضایی صادره در دادگاه دارابگرد در دورۀ ساسانی، با تکیه بر احکام حقوقی در حوزۀ زنان

به استناد متن مادیان هزار دادستان (mādayān ī hazār dādestān) که تنها متن حقوقی باقی‌مانده از دورۀ ساسانی است، اطلاعات درخور توجهی به لحاظ محتوایی و شکلی از نظام حقوقی و آیین دادرسی دورۀ ساسانی به دست آمده است. بنا بر شواهد برآمده از این متن، پرونده‌های حقوق مدنی و جزایی در اختیار دادگاه‌های شرع و قضات موبد زرتشتی بوده و تنظیم ساختار حقوقی و قضایی، با محوریت قوانین دینی انجام می‎‍گرفته است. در این میان، پرونده‌های حقوق مدنی و جزایی بررسی‌شده در دادگاه دارابگرد، که از مراکز مهم قدرت در این دوره محسوب می‎‍شد، گویای اهمیت تشکیلات قضایی این شهر در حوزۀ حقوق مدنی است. پژوهش کنونی با رویکرد توصیفی-تحلیلی، بر آن است تا احکام حقوقی صادر‌شده در دادگاه دارابگرد را‌ در دو مبحث فرزندخواندگی دختران و بهره‎‍مندی زنان چگر، به استناد متن حقوقی مادیان هزار دادستان بررسی کند و در پی پاسخ‌گویی به این پرسش است که صدور احکام حقوقی مرتبط با زنان عصر ساسانی در دادگاه‌های دارابگرد، چه صورتی داشته است؟ فرضیۀ مدنظر آن است که صدور آرای حقوقی دربارۀ زنان، از سوی دادوران موبد در دادگاه‌های دارابگرد، به‌صورت مرجعی برای دیگر قضات در باقی نقاط شاهنشاهی بوده و به آن استناد می‎‍شده است. یافتۀ پژوهش نشان می‎‍دهد‌ صدور آرای حقوقی حمایت‌آمیز دربارۀ زنان در دیوان حقوقی دارابگرد در دو مبحث یادشده، زمینۀ بهره‌مندی‌هایی همچون تعلق حق ارث شوهر برای زنان چگر و قیمومیت و ستواری فرزندخواندگان را فراهم کرد.

a study of judicial rulings issued in the darabgerd court in the sasanian period relying on legal rulings in the field of women

abstractthe madian ī hazār dādestān (mādayān ī hazār dādestān), the sole surviving legal text from the sasanian period, provides significant insights into the legal system and procedural rules of that era. this study examined the legal rulings issued in the darabgerd court concerning two key topics: adoption of girls and women’s rights. utilizing a descriptive and analytical approach, the research investigated how these rulings were shaped and their implications for women’s legal status. the hypothesis posited that legal decisions regarding women in the darabgerd court served as precedents for judges throughout the empire. findings revealed that supportive rulings facilitated women’s inheritance rights and guardianship of adopted children, highlighting the evolving judicial landscape under the sasanians.