نقش ‌نامۀ سری پروکوپیوس در شکست حملۀ شاهپور دوم به سوریه در سال 359م.

با روی کار آمدن شاهپور دوم ساسانی ( 379-309م)، منازعات ساسانیان و رومی‌ها وارد مرحلۀ جدیدی شد. سیاست شاهپور دوم در این دوره، دستیابی به شهرهای ثروتمند سوریه بود. برای تحقق این هدف، او سه‌بار در دهۀ 340 م. تلاش کرد ازطریق تصرف شهر نصیبین و عبور از بخش علیای رود فرات وارد سوریه شود که هر سه‌بار ناکام برگشت. شاهپور دوم در سال 359م. به پیشنهاد آنتونیوس، یکی از سرداران رومی، تصمیم گرفت این‌بار از بخش میانی رود فرات به‌‌طرف سوریه پیشروی کند که این‌بار هم با شکست مواجه شد. هدف از این پژوهش پاسخ به این سوال اساسی است که چرا شاهپور دوم با وجود انتخاب تاکتیک جنگی جدید، یعنی حملۀ مستقیم به سوریه در جنگ 359 م. شکست خورد. به نظر می رسد نامۀ سری پروکوپیوس، یکی از سفرای رومی در ایران که توانست مخفیانه برنامۀ جنگی شاهپور را برای حملۀ مستقیم به سوریه به اطلاع رومیان برساند، در این شکست نقش اساسی داشت؛ زیرا رومی‌ها پس از اطلاع از نقشۀ جنگی شاهپور دوم، اقدامات مختلفی ازجمله تقویت دفاعی ساحل فرات، تخریب یا محافظت از پل‌های آن، رویارویی‌نداشتن مستقیم با سپاهیان شاهپور و حضور در قلاع دفاعی شهرها در بین‌النهرین را در پیش گرفتند. با این استراتژی، آنها موفق شدند تا با اقدامات بازدارنده، از پیشروی سپاهیان شاهپور در سوریه جلوگیری کنند. با توجه به اینکه که تا کنون دربارۀ نقش ‌نامۀ سری پروکوپیوس در شکست شاهپور دوم در جنگ سال 359م.، پژوهش مستقلی انجام نشده است، بنابراین در این پژوهش تلاش شده است که با تکیه بر منابع نوشتاری کهن رومی، شواهد باستان‌شناسی و ارزیابی موقعیت جغرافیایی منطقه و با رویکرد تاریخی و روش توصیفی‌تحلیلی، دلایل ناکامی حملۀ شاهپور دوم به سوریه و نقش ‌نامۀ سری پروکوپیوس در این شکست بررسی شود.

the role of procopius’s secret letter in the defeat of shahpour ii’s campaign against syria in 953 ad

as shahpour ii (379309 ad) came to power, the romansasanian conflicts entered a new phase. the policy of shahpour ii during this period was to gain access to the rich cities of syria. to achieve his goal, he tried to enter syria three times after capturing the city of nisibis in the north of mesopotamia in the 340s ad, but he failed and retreated each time. in 359 ad, at the suggestion of antonius, he decided to advance directly towards syria by crossing the euphrates river, but he failed again.the purpose of this study is to answer the basic question of why shahpour ii was defeated in the war in 359 ad despite choosing a new war tactic, namely direct attack on syria. it seems that the secret letter of procopius, who secretly informed the roman generals about shahpour’s war plan, played a key role in this failure.following the romans’ knowledge of shahpour’s decision to invade syria, various measures were taken to counter shahpour’s corps. with this strategy, they succeeded in preventing the advance of his troops into syria. therefore, based on the written sources of ancient romans, archaeological evidence, and evaluation of the geographical location of the region, the role of procopius in this defeat was investigated with a historical approach and a descriptiveanalytical method in this study.