تحلیلِ اسطوره‌شناختی و روان‌شناختیِ برخی از اساطیر تواریخِ محلی؛ مطالعۀ موردی: متونِ تاریخ‌نگاری محلیِ اصفهان، خراسان و ایالاتِ ساحلی خزر تا قرنِ 9 ﻫ. ق

تاریخ‌های محلی با وجود تمایزات و ویژگی‌های مختصِ هر اثر، اشتراکاتِ شکلی و محتوایی درخور توجهی دارند؛ ازجمله اشتراکاتِ موضوعیِ تاریخ‌های محلیِ سنتی، وجودِ برخی روایاتِ اساطیری است و در رابطه با محلی است که دامنۀ جغرافیایی کتاب به آن محدود شده است. در این پژوهش تلاش خواهد شد تا با اطلاق و کاربستِ مقولات و مفاهیمِ اسطوره‌شناختی و روان‌شناختی، به معانی و مفاهیمِ ژرف‎‍تری در پسِ ظواهرِ این اساطیر دست یافت. مفاهیم و مقولاتی همچون کهن‎‍الگو، مرکز، نمونۀ‎‍‎‍ مینوی، اسطورۀ آغاز، ناخودآگاهِ جمعی و... لایه‎‍هایی از معنا را از حجاب خارج می‌کند؛ زنجیره‎‍ها و شبکه‎‍هایی از معنا که غالباً معطوف به تقویتِ شکیبایی و تاب‎‍آوریِ شعلۀ لرزانِ هستیِ انسان در برابرِ مرگ و نیستی است. در عینِ حال این اساطیر، کارکردهایی همچون ارائۀ سرمشق و الگو نیز ایفا می‎‍کنند. از چشم‎‍اندازِ فردی در مقابلِ رویکردِ جمعیِ اشاره‌شده در عباراتِ فوق و بر مبنای رویکردِ روانکاوانه نیز می‎‍توان این اساطیر را تحلیل کرد. از این منظر، مضمونِ بسیاری از این گزاره‎‍ها ذیلِ دو مقولۀ «تقدس» و «تشخص» طبقه‎‍بندی می‌شود. براساسِ نظریۀ تحلیلِ رفتارِ متقابل و به انضمامِ نظریۀ بازی‎‍ها، نیتِ ناخودآگاهِ نهفته در پسِ این قبیل اسطوره‎‍ها و مضامین، ایجادِ آرامش و تسکین از پیِ بازیِ «من برترم از تو» است. در این مقاله، با تمرکز بر تواریخِ محلی و با بهره‎‍گیری از مفاهیمِ نظریِ اسطوره‌شناسانه و روان‌شناسانه و با رویکردِ تحلیلی، موضوعِ مذکور بررسی شده است.

mythological and psychological analyses of local historiographical texts of isfahan, khorasan, and the caspian coastal states up to the 9th century ah

one of the themes in almost all texts of traditional local histories is mythical narratives. in this research, an attempt is made to achieve deeper meanings and notions behind the appearances of these myths by applying mythological and psychological concepts and categories. concepts and categories such as the collective unconscious, the archetype, the center, the celestial models, the myth of the origin, etc., unveil layers of meaning. chains and networks of meaning often aim at strengthening the patience and endurance of the trembling flame of human existence in the face of death and inexistence. at the same time, myths also play a role in providing role models and patterns.these myths can also be analyzed from an individual perspective, as opposed to the collective approach mentioned in the above statements, and based on a psychoanalytic approach. from this perspective, the content of many of these propositions can be classified into two categories: ‘sanctity’ and ‘individuality’. according to transactional analysis theory and games theory, the unconscious intention behind such myths and themes is to create calm and relief, through the ‘i’m better than you’ game.