مدرسه و روزنامه در زنجان عصر مشروطه؛ چالش‎‍ها و موانع

در دورۀ قاجار مظاهر تمدنی جدید، نخست در کانون‎‍های نوگرایی چون تهران و تبریز تاسیس شد و سپس به‎‍تدریج با وجود موانع متعدد به ولایات دیگر راه یافت. از میان نهادها و مظاهر جدید از مدرسه و روزنامه نام برده می‌شود که در تحول اجتماعی و فکری جامعه تاثیر بسزایی داشتند. در شهر زنجان، با وجود قرارگرفتن این شهر در سر راهِ دو کانون مهم تهران و تبریز، مظاهر تمدنی با تاخیر شکل گرفت که این موضوع معلول ساخت اجتماعی، سیاسی و فرهنگی زنجان بود. با این حال نهادهای جدید به‎‍تدریج، تاثیرشان را در جامعۀ زنجان در میان برخی طبقات و گروه‎‍ها بر جای گذاشتند. این مسئله تاکنون موضوع یک پژوهش مستقل واقع نشده است و جای خالی آن در مطالعاتِ مربوط به چگونگی و روند استقرار مظاهر تمدنی جدید در ولایات مختلف احساس می‎‍شود. پژوهش حاضر درصدد است تا چگونگی استقرار مدرسه و روند آشنایی جامعۀ زنجان با روزنامه و روزنامه‎‍خوانی و کوشندگان این مسیر را با تبیین موانع و دشواری‎‍ها، آثار و نتایج بررسی کند. براساس مدعای پژوهش، با توجه به فضای نسبتاً آزاد عصر مظفری و همکاری عناصر اجرایی دولت و تجددخواهان، مظاهر جدید در زنجان تاسیس و با موفقیت‎‍هایی همراه شد؛ اما رقابت‎‍های علما در قالب گروه‎‍های مخالف یکدیگر که بر اقشار مختلف تاثیر داشتند، موانع جدی‌ای را در مقابل موسسات جدید و علاقه‎‍مندان مظاهر جدید ایجاد کرد. این مقاله با اتکا بر منابع اصیل، روزنامه‎‍ها و اسناد آرشیوی و خاندانی به روش توصیفی – تبیینی مسئله را بررسی کرده است.

schools and newspapers in zanjan in the constitutional era: challenges and obstacles

in the qajar era, manifestations of the new civilization were first established in the centers of modernity such as tehran and tabriz. despite numerous obstacles, it gradually reached other provinces. from institutions and new manifestations, we can name the school and the newspaper that had a great impact on the social and intellectual transformation of the society. in the city of zanjan, the manifestations of civilization were created with delay despite the fact that this city is located between the two important centers of tehran and tabriz. it was due to the social, political, and cultural creation of zanjan. however, gradually new institutions impress their influence on zanjan society among some classes and groups. this issue has not yet been the subject of an independent study and its vacancy is felt in studies on the process of establishing the manifestations of a new civilization in different provinces. in this regard, the present study seeks to examine the establishment of schools with newspapers and newspaper reading and those who try this path by explaining the obstacles, difficulties, effects, and results. according to the research claim, due to the relatively free conditions of the mozaffari era and the cooperation of the executive elements of the government with the reformists, new manifestations were established in zanjan and were accompanied by some successes. but the competition of the scholars in form of opposing groups that affected different strata created serious obstacles for new institutions and those interested in new manifestations. this study deals with the issue using a descriptiveexplanatory method, relying on original sources, newspapers, and archival and family documents.