ترویج آموزه‌ها و مفاهیم ملی در محتوای کتاب‌های درسی تاریخ در عصر پهلوی دوم کاربست نظریۀ تحلیل گفتمان تاریخی روث وداک

تاسیس دولت مدرن در ایران معاصر، آموزش سنتی را دچار تحولی اساسی کرد. وظیفۀ مهم نهاد آموزش به شکل مدرن آن، بازتولید و نهادینه‌سازی ایدئولوژی سیاست است؛ بنابراین با استقرار سلطنت پهلوی اول و تداوم گفتمان ملی‌گرایی در دورۀ رضاشاه و تاکید جانشین او، محمدرضاشاه، بر وجهۀ باستانی دولت در ایران، بازتولید مولفه‌های ملی‌ دربارۀ تاریخ باستانی ایران و نقش محوری شاهنشاه را در نظام سیاسی ایران شاهدیم؛ سپس این محتوا به‌صورت تعمدی در کتاب‌های درسی تاریخ تزریق شد. در پژوهش پیش رو، از این منظر به چگونگی بازتاب مولفه‌های ملی در کتاب‌های درسی، آن هم از راه «تحلیل زبانی» توجه شده است. فرضیۀ پژوهش بر این نکته تاکید می‌کند که تاریخ‌نگاری در کتاب‌های درسی تاریخ عصر پهلوی دوم، پیرو سنت تاریخ‌نگاری ناسیونالیستی که در ابعاد گسترده‌تر رواج داشت، به مولفه‌های خاص زبانی مجهز شد تا معنایی مشخص از تاریخ را به مخاطب، دانش‌آموز، القا کند. در این پژوهش، روش به‌کارگرفته‌شده در تحلیل زبانی محتوای کتاب‌های درسی تاریخ در دورۀ پهلوی دوم، برگرفته از ماحصل پژوهش‌های «روث وداک» (ruth wodak) در این زمینه است. او در جایگاه پژوهشگر، به پنج سطح متفاوت از مراحل شکل‌گیری صورت زبان برای صورت‌بندی گزاره‌های علمی توجه می‌کند. بنابراین این پژوهش درصدد است در دیالکتیک میان تاریخ و نظریه و قدرت، استراتژی‌های نهاد سیاست عصر پهلوی دوم را در خلق متن و تفسیر و گزینش گزاره‌های تاریخی، از راه بررسی محتوای کتاب‌های درسی تاریخ و با توجه به رویکرد تحلیل گفتمان تاریخی «روث وداک» ارزیابی کند.