گفتمان تمامیت ارضی ایران در منابع تاریخنگاری دورۀ صفویه

حفظ تمامیت ارضی ازجمله آرمان‌های حیاتی هر حکومتی است. با روی کار آمدن خاندان صفویه در ایران، تمامیت ارضی کشور که تا پیش از آن مدعیان داخلی و خارجی به‌شدت آن را تهدید می‌کردند و در مخاطره بود، رنگ یکپارچگی به خود گرفت. حاکمان صفوی برای تقویت مبانی حاکمیتی خود نیازمند تعریف و قوام‌بخشی به عناصری بودند که ضمن تثبیت وحدت درونی، براساس داشتن ویژگی‌های مشترک، بر تمایزها و تفاوت‌های آنها با دیگر کشورها نیز تاکید کند. آنها نظام معنایی خود را با عناصری نظیر مذهب شیعه و ملیت ایرانی در خرده گفتمان‌های تابع خود القا کردند و در کنار آن، با برجسته‌سازی تفاوت‌ها در مذهب، ملیت، زبان، فرهنگ و... مفهوم «دیگری» را بازتعریف کردند و نحوۀ «بقا» و ماندگاری را با توجه به آن ارائه کردند.بر این اساس، پژوهش حاضر درصدد است با در پیش گرفتن چارچوب نظری تحلیل گفتمان از منظر روث وداک (ruth wodak) و تمرکز بر دو محور اساسی «گفتمان خود در تقابل با دیگری» و «بقا»، گفتمان تمامیت ارضی ایران را در این دوران تحلیل کند و ویژگی‌های این گفتمان را بررسی کند. در پرتو رویکرد وداکی به این نتیجه می‌رسیم گزاره‌های «برجسته‌سازی خود و اغراق و بزرگ‌نمایی» دربارۀ مولفه‌های گفتمان صفوی و نیز تحقیر و ممیزکردن عثمانی و ازبکان و گورکانیان به‌روشنی نشان‌دهندۀ آگاهی تاریخ‌نگاران عصر صفوی از تمایز با دیگران است تا این‌گونه گفتمان تمامیت‌خواهانۀ صفویه را قوام بخشند.

The Discourse of Iran’s Territorial Integrity in the Sources of Safavid Historiography

Preserving territorial integrity is one of the vital ideas of any governments. As the Safavid dynasty took power in Iran, Iran’s territorial integrity, which had previously been seriously threatened by domestic and foreign claimants, …. To consolidate their sovereignty, the Safavid rulers needed to define and solidify the elements that highlighted their differences from other countries, while establishing internal unity based on shared characteristics. In their subdiscourses, they introduced their value system, which included Shiism and Iranian nationality with several provinces within their territories, redefined another concept, and presented a way of survival based on other concepts by emphasizing differences in religion, nationality, language, culture, and so on. Accordingly, by employing discourse analysis from Ruth Wodak’s perspective and focusing on the two basic notions of &self versus the other& and &survival,& the present study aimed to analyze Iran’s territorial integrity during this period and examine the features of this discourse.