ارتباط میان فریدون با ایزد آب در تمدن ایلام

مانند بسیاری از اساطیر ایرانی، فریدون نیز این قابلیت را دارد که در متون ودایی پیگیری شود؛ اما پس از جست‌وجو در این متون، تفاوت‌هایی میان نقش‌های فریدون در متون ودایی و میانه ایرانی دیده می‌شود. تاریخ ایران بسیار کهن‌تر از استقرار آریایی‌ها در این فلات است؛ پس این امکان وجود دارد که ریشه‌هایی از این اساطیر را به‌صورت موجود در متون میانه، در تمدن‌های پیش از آریایی ایران نیز پیگیری کرد که تمدن ایلامی یکی از این تمدن‌هاست. عناصر فرهنگی و تمدنی ایلام باستان را همواره می‌توان در ارتباط تنگاتنگ با تمدن میان‌رودان دانست؛ ازاین‌رو در تمدن ایلام، ایزدان میان‌رودانی فراوانی وجود داشته‌اند که البته با کارکرد خاص خود، در ایلام پذیرفته می‌شدند. ائا/انکی (ایزد آب میان‌رودانی) از آن جمله است؛ البته باتوجه به استل‌اونتش‌نپیرشَ چنین به نظر می‌آید که در ایلام نقش‌های او به‌طور کامل به ایزد نپیرشَ نسبت داده شده است؛ اما به هر حال با آنکه نپیرشَ صورتی ایلامی از ائاست، برای شناخت بهتر نقش‌های ایزد آب ایلامی ناچار باید به اسطورﮤ ائای میان‌رودانی مراجعه کرد. با بررسی در اسطورﮤ ائا نکاتی دیده می‌شود که به‌نظر می‌آید ممکن است فریدون را صورت آریایی این اسطوره میان‌رودانی و سپس ایلامی دانست. این مقاله برآن است به روش کتابخانه‌ای و برپاﻳﮥ اسناد موجود، چگونگی ارتباط میان اسطورﮤ فریدون و ایزد آب را در تمدن ایلام، باتوجه به ﭘﻴﺸﻴﻨﮥ میان‌رودانی آن، بررسی کند.

The Study of the Relationship between Fereydun and the Water Deity in Elam Civilization

Fereydūn, like many Iranian myths, could be followed up in Vedic texts. But, after searching these texts, there are differences between the roles of Fereydun in the Vedic and Middle Iranian texts. As Iran has older history than the Aryan establishment on this plateau, it is therefore possible to follow the roots of this mythology as existing in the middle texts, in preAryan civilizations in Iran, like Elamite civilization. The cultural and civilization elements of the ancient Elam can be closely linked to the Middle Eastern civilization. Therefore, Elam had abundant Mesopotamian deities who, of course, were accepted by their special function in Elam. Ea/Enki was one of them. But with regard to UntashNapirisha, it seems that in Elam, his roles are fully attributed to Napirisha. But anyway, Napirisha is the Elamite form of Ea. In order to better understand the Elamite water deity role, it is necessary to refer to the myth of the Mesopotamian Ea. By examining the myths of Ea, there are points that seem to suggest that Fereydūn could be known as the Aryan form of this Mesopotamian and Elamite myth. This article uses a library method based on existing documents and seeks to find out the relationship between the myth of Fereydūn and the water deity in Elamite civilization, due to its Mesopotamian background.