بررسی نحوﮤ گسترش طب نوین در جاﻣﻌﮥ عصر قاجار براساس نظرﻳﮥ پخش

نظرﻳﮥ پخش ازجمله نظریه‌هایی است که موفق شده است علت‌های گسترش بیشترِ انقلاب‌های سیاسی، اجتماعی، کشاورزی و فناوری را براساس مولفه‌های خویش توضیح دهد. در ایران این نظریه بیشتر در حوﺿﮥ نحوﮤ تاثیرگذاری انقلاب اسلامی بر کشورهای مسلمان ارزیابی شده و وارد حوزﮤ طبی نشده است. داده‌های این نوشتار از منابع کتابخانه‌ای و تارنماهای معتبر جمع‌آوری شده و به روش توصیفی‌تحلیلی بررسی و نقد شده است. هدف این نوشتار پاسخ به این پرسش است که آیا نظرﻳﮥ پخش قدرت شرح و بیان نحوﮤ گسترش طب نوین در ایران عصر قاجار را دارد و اگر چنین است قابلیت‌های توضیح آن به چه نحوی خواهد بود. برای پاسخ‌دهی فرض بر این شد نظرﻳﮥ پخش تاکنون موفق شده است علت‌های گسترش بیشترِ انقلاب‌ها را در چارچوب مولفه‌های خویش قرار دهد؛ بنابراین قادر است تحولات پزشکی ایران را نیز توجیه کند. در ادامه عواملی نظیر اطبا خارجی، اعزام دانشجو به خارج، موسسه‌های صحی و درمانی، تاسیس دارالفنون‌ها، واکسیناسیون، قرنطینه و برخی عوامل دیگر در قالب سه نوع پخش جابه‌جایی، سلسله‌مراتبی و سرایتی بررسی شدند؛ همچنین عواملی نظیر مخالفت مردم و اطبا، کمبود بودجه، فقر، اطمینان‌نداشتن به خارجی‌ها و برخی عوامل دیگر در حکم موانع در چارچوب نظرﻳﮥ یادشده ارزیابی و تحلیل شدند. حاصل سخن، فرﺿﻴﮥ مدنظر را تایید کرد.

Analyzing the Development of Modern Medicine in Qajar Era according to Diffusion Theory

Diffusion theory is one of the theories that can explain the causes of the spread of most political, social, agricultural and technological revolutions based on their components. In Iran, this theory is further evaluated in the basis of how the Islamic Revolution influences Muslim countries, but is not included in the field of medicine. The purpose of this descriptiveanalytic paper, which is based on library resources and valid websites, is to answer this question: Has diffusion theory the power of explaining how the spread of modern medicine is in Iran during Qajar era? And if so, how will it be explained? To answer the question, this hypothesis was presented: since diffusion theory has so far been able to expose the reasons for the spread of most revolutions within the framework of its components, it can justify medical developments in Iran. Further, factors such as: foreign security, sending students abroad, health and medical institutions, the establishment of educational institutions, vaccinations, quarantines and some other factors in the form of three types of diffusion relocation, hierarchical, and contagious, and factors such as: people with disabilities, lack of funds, poverty, uncertainty for foreigners and some other factors were considered as barriers within the framework of the abovementioned theory. The result of this hypothesis is confirmed.