الگوی نظری موعظت − صیانت بر اساس منابع اسلامی برای والدگری معنوی خداسو

مقدمه و اهداف: مطالعات متعدد نشان داده‌اند که کیفیت روابط والدین و فرزند، به‌ویژه در دوران پیش‌دبستانی، نقش بسیار مهمی در رشد سالم کودکان ایفا می‌کند. شیوه‌های تربیتی نامناسب نه تنها به روابط والدین و فرزند آسیب می‌رساند بلکه می‌تواند منجر به مشکلات رفتاری و عاطفی در کودکان شود. انسان به‌عنوان یک موجود پیچیده، نیازمند آموزش‌های صحیح برای تعامل موثر با فرزندان است. در رویکرد والدگری معنوی خداسو، عقل به‌عنوان محور اصلی عملکرد والدین مطرح شده است. عقل تنها ابزار شناختی است که می‌تواند بعد معنوی انسان را فعال نگه دارد. با توجه به اهمیت خانواده در شکل‌گیری شخصیت کودکان، کمبود دانش والدین در زمینه فرزندپروری و استفاده از شیوه‌های تربیتی نادرست می‌تواند کودکان را از مسیر رشد و تعالی منحرف کند. جهل و نادانی ریشه اصلی بسیاری از مشکلات، از جمله مشکلات تربیتی است. هر رفتاری براساس میزان شناخت و آگاهی افراد از واقعیت‌ها شکل می‌گیرد. یکی از مهم‌ترین واقعیت‌هایی که والدین باید به آن آگاهی داشته باشند، ماهیت دنیا و هدف زندگی است. متون دینی، به‌ویژه قرآن و روایات، می‌توانند در افزایش آگاهی والدین نسبت به این موضوع و در نتیجه بهبود روابط والد و فرزند موثر باشند. پژوهش حاضر با هدف ارائه الگویی برای والدگری معنوی خداسو بر اساس آموزه‌های اسلامی انجام شده است. سوال اصلی پژوهش این است که الگوی موعظت و صیانت در والدگری معنوی خداسو چه الگوهای شناختی و رفتاری را برای والدین و فرزندان تعریف می‌کند؟ اجزای این الگو و روابط بین آنها چگونه است؟ نتایج این پژوهش می‌تواند مبنایی برای طراحی برنامه‌های آموزشی برای والدین باشد و به آنها کمک کند تا با استفاده از آموزه‌های دینی، روابط خود با فرزندان را بهبود بخشند و به رشد معنوی آن‌ها کمک کنند.روش: پژوهش حاضر با هدف استخراج الگوی موعظت و صیانت در والدگری معنوی از منابع اسلامی به‌ویژه روایات، از روش تحلیل اسنادی کلاسیک بهره برده است. این پژوهش در دو مرحله اصلی انجام شده است: 1- تشکیل خانواده حدیث و تحلیل محتوایی: ابتدا تمام روایات مرتبط با موضوع جمع‌آوری‌شده و سپس با استفاده از روش تحلیل محتوایی، ابعاد روان‌شناختی و کارکردهای هر روایت مورد بررسی قرار گرفته است. این مرحله به شناسایی اجزای مختلف هر متن و نقش آنها در الگوی کلی کمک کرده است. 2- الگوپردازی نظری: در این مرحله، روابط میان اطلاعات استخراج‌شده از روایات شناسایی‌شده و به‌‎صورت یک الگوی جامع ترسیم شده است. بدین منظور، متون به دو بخش رفتار والد و فرزند تقسیم شده و هر بخش به‌صورت جداگانه تحلیل شده است. سپس، این دو الگوی جزئی با یکدیگر ترکیب شده و الگوی کلی موعظت و صیانت برای والدگری معنوی به دست آمده است.پس از تحلیل بیش از 100 حدیث و آیه مرتبط با موضوع، 22 روایت برای الگوپردازی انتخاب شده است. بر اساس این روایات، دو مولفه اصلی در الگوی موعظت و صیانت شناسایی شده است: 1- موعظت: این مولفه به نقش والدین در آموزش و آگاه‌سازی فرزندان در مورد واقعیت‌های دنیا و مهم‌تر از آن، هدف زندگی اشاره دارد. 2- صیانت: این مولفه به نقش فرزندان در پذیرش واقعیت‌ها و تعهد به ارزش‌های دینی اشاره دارد. این پژوهش با ارائه یک الگوی جامع برای والدگری معنوی بر اساس آموزه‌های اسلامی، می‌تواند به والدین در تربیت فرزندان کمک کند. همچنین، این الگو می‌تواند مبنایی برای طراحی برنامه‌های آموزشی برای والدین و مشاوران باشد.نتایج: این پژوهش با هدف استخراج الگوی موعظه و صیانت در والدگری معنوی از منابع اسلامی به‌ویژه روایات انجام شده است. براساس این منابع، والدین موظفند به فرزندان خود درباره ماهیت دنیا، فرصت‌ها و چالش‌های آن آموزش دهند (موعظه) و فرزندان نیز باید با پذیرش این واقعیت‌ها (صیانت) و تلاش برای رسیدن به کمال معنوی، به تعهدات خود عمل کنند.

theoretical framework of exhortation and protection in allah-centered spiritual parenting based on islamic sources

introduction and objectives: research highlights the pivotal role of parent-child relationships in fostering healthy child development, particularly during preschool years. ineffective parenting practices can damage these relationships and lead to behavioral and emotional problems in children. as complex entities, humans require proper guidance for effective interactions with their children. in the approach of allah-centered spiritual parenting, intellect serves as the primary tool for parental decision-making, enabling the activation of spiritual dimensions. given the family’s critical role in shaping children’s personalities, a lack of parental knowledge in child-rearing and reliance on improper methods can derail children from the path of growth and transcendence. ignorance is a root cause of many challenges, including parenting-related ones. human behavior is fundamentally shaped by awareness of realities, and one of the most critical realities for parents to comprehend is the nature of the world and the purpose of life. islamic texts, especially the qur’an and hadiths, offer valuable insights for enhancing parental awareness, thus improving parent-child relationships. this study presents a model of allah-centered spiritual parenting derived from islamic teachings. the central research questions are: what cognitive and behavioral patterns does the exhortation and protection model define for parents and children in god-centered spiritual parenting? what are the components of this model, and how are they interrelated? the findings can serve as a foundation for designing educational programs that help parents use religious teachings to improve relationships with their children and support their spiritual growth.method: this study employs classical documentary analysis to derive the exhortation and protection model for spiritual parenting from islamic sources, particularly hadiths. the research process involves two primary stages: (1) compilation and content analysis of hadiths: relevant traditions were collected, and their psychological dimensions and functions were analyzed using content analysis methods. this phase facilitated identifying the components and roles of each text within the broader framework. (2) theoretical modeling: relationships among the extracted insights from the hadiths were identified and integrated into a comprehensive model.