تحلیل تربیتی−روان‌شناختی آرامش خانواده در پرتو مودت و رحمت با نگاهی به هرم سه بعدی نفس انسان

نظام خانواده از منظر اسلام بر سه رکن بنیادین ایمان و باور اصیل، عواطف و گرایش‎های پایدار و سلوک اخلاقی استوار برقرار می‎گردد. قرآن، ضمن اینکه تشکیل خانواده را یکی از نشانه‎های الهی می‎شمرد، تجلی آیات الهی در زندگی خانوادگی را محور ارکان مزبور دانسته است. این حضور الهی دست‎مایۀ اصلی حاکمیت آرامش بر فضای خانواده و زمینه‎ساز تربیت شایستۀ فرزندان است. آفرینش مرد و زن با هویت انسانی یکسان، برقراری ارتباط خاص زناشویی مابین زن و مرد با انگیزۀ نیل به آرامش، ایجاد مودت و رحمت مابین زوجین در آستانۀ ازدواج در راستای تدوام بخشیدن به زندگی آرمانی خانوادگی سرشار از آرامش و فراخواندن اهل تفکر به اندیشیدن در خصوص نظام خانواده، از مرحلۀ تشکیل تا بالندگی و گسترش آن به مثابۀ یکی از آیات الهی، موارد چهارگانه‎ای هستند که خداوند با بیان آنها پرتوی از حضور خویش را ترسیم فرموده است. مقالۀ پیش رو در صدد است با تکیه بر رهنمودهای قرآن و اهل‌بیتb و با روش اکتشافی، به استناد منابع موجود، از جمله با اشاره به نظریۀ «هرم سه بعدی روان انسان» نشان دهد که دو صفت شخصیت مودت و رحمت پشتوانۀ نیرومندی برای ایجاد و نهادینه‌سازی آرامش و فراهم‎آوری زمینه و شرایط برای تربیت فرزندان در زندگی خانوادگی به‌شمار می‎روند. پیرو چنین تحلیلی، نگرش قرآن در رابطه با جایگاه مودت و رحمت به‌مثابۀ دو نمونه از تجلیات الهی و نقش آنها در گسترش آرامش به ساحت‎های بینشی، گرایشی و رفتاری اعضای خانواده تبیین می‎گردد تا هر پژوهشگری در تحقیقات بعدی فراتر از تحقیق حاضر، از اصول برگرفته از این تحلیل برای مشاورۀ خانواده از منظر اسلام بهره‌برداری کند.

educational psychological analysis of tranquility in the family life under the light of mawadda (affection) and rahma (compassion)

family life from islamic point of view is established upon three pillars: novel faith, steady morality and firm affections. the qur’an, considering the family system as one of divine signs, regards the manifestation of the allah signs in family life as the key excel of these three pillars. this divine manifestation is the main instrument for the creation of tranquility over the family atmosphere and lays the groundwork for the appropriate and qualified upbringing of children. creating a man and a woman with the same human identity, establishing a special marital relationship for them to achieve tranquility, creating affection and compassion between couples on the threshold of marriage to continue an ideal family life full of tranquility, and calling people who think to think of the family system, from the stage of creation to its growth and his develpment as one of the divine signs, these are four things that allah has drawn a ray of his presence by expressing them. relying on the guidelines of the qur’an and ahl al-bayt (a) and using the exploratory method, refering to the available sources, including the ‘three-dimensional pyramid of the human psyche’ theory, the present paper aims to show that the two personality traits, affection and compassion, are considered as a strong support for creating and institutionalization of tranquility and providing conditions for raising children in family life. following such an analysis, the approach of the qur’an to the place of affection and compassion as two examples of divine manifestations and their role in spreading tranquility to the field of family members’ insight, attitude, and behavior is explained so that, in his next research, every researcher, beyond the current study, can use the principles derived from this analysis for family counseling from the perspective of islam.