بازشناسی مولفه‎های شاگردپروری در عرفان اسلامی با تاکید بر منش معلمی جنید بغدادی، بایزید بسطامی و نجم‎الدین کبری

«عرفان اسلامی» یکی از منابع غنی در فرهنگ اسلامی−ایرانی است که با رجوع به آن، می‏توان دلالت‌های ارزشمندی برای تعلیم و ‏تربیت اسلامی، بازشناسی نمود. یکی از این دلالت‌ها، «شاگردپروری» است. بسیاری از عرفای مسلمان، ضمن اهتمام به سیر و سلوک عرفانی، به پرورش شاگرد نیز التفات ویژه‌ای داشته‏اند. در این راستا، پژوهش حاضر به مطالعه احوال، اقوال و منش شاگردپروری سه عارف مشهور یعنی جنید بغدادی، بایزید بسطامی و نجم‌الدین کبری پرداخته و با بهره‌گیری از روش تحلیل مضمون، بیست و ‏چهار مولفۀ شاگردپروری را بازشناسی نموده است. در گام بعدی، مولفه‏های اولیه (خرده مضمون‌ها) در قالب دو مضمون سازمان‌دهنده (منش فردی و منش میان‌فردی) دسته‏بندی شدند و در نهایت همۀ آنها در ذیل مضمون فراگیر «منش شاگردپروری» قرار گرفتند. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که از میان مضمون‌های استنتاج شده، شش مضمون «عبودیت و بندگی خداوند، حسن خلق، تخصص و تبحر علمی، کلام نافذ و تاثیرگذار، مجاهدت در کسب علم و حفظ حرمت و شخصیت شاگردان» از بیشترین فراوانی برخوردار بوده و از مهم‌ترین ویژگی‌های معلم شاگردپرور محسوب می‏شوند. تدوین شبکه مضامین، چارچوب مفهومی از رابطه مضمون‌های شاگردپروری و الگوی «معلم شاگردپرور» از دیگر یافته‏های ‌این پژوهش به شمار می‏آید.