نقش و جایگاه هنر تذهیب قرآنی در تربیت دینی کودکان و نوجوانان

مسئله مهم برای نگارندگان این مقاله آن است که روزبه‌روز تصویرسازی‌های کتاب‌های کودک از جهت فرم‌ها، رنگ‌ها و پردازش‌های شخصیت‌های داستانی گیراتر می‌شود؛ ولی به‌ندرت از قابلیت منحصر به ‌فرد نقوش و تزئینات قرآنی برای آزاد کردن و فعال کردن تخیل خلاّق کودکان که اندام و ابزار وصول به عالم مثال (خیال) به‌عنوان منبع صور مثالی و تماثیل هنری در اسلام به شمار می‌رود - استفاده می‌شود. زیبایی‌شناسی اسلامی، که در نقوش تذهیب‌های قرآنی به‌‌ویژه در دوره تیموریه و صفویه مشهود است، شامل نقوش هندسی، ختایی‌ها و اسلیمی‌ها، نور، رنگ، مواد و تکنیک عالی اجرا و حسن ترکیب چون تعادل، هماهنگی، تکرار مداوم و حرکت پیوسته نقوش و رنگ‌هاست. ذهن کنجکاو کودک جویای حقیقت و دوستدار کشف است. فضای تذهیب‌های قرآنی به سبب تغییرات مناسب و بکر بودن عناصر تذهیبی و بی‌شباهتی به دنیای واقعی، قدرت کشف را در کودک و نوجوان بیشتر می‌کند و به او مجال تفکر می‌دهد. این مقاله در صدد است با روش پژوهش تطبیقی−تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و با استفاده از پرسشنامه اثبات کند که تصویرسازی نسخه‌های قرآنی با تزئیناتی جذاب و تفکربرانگیز ویژه مخاطبان کودک با توجه به الگوهای شاخص قرآن‌آرایی به‌ویژه الگوهای متعلق به دوره صفویه امکان‌پذیر بوده و خاصیت انتزاعی این نقوش و نمادین بودن رنگ‌ها، به آنها توانایی فعال کردن قوه خیال را می‌بخشد.

The Role and Status of Art of Gilding the Quran in Religious Education of the Children and the Juveniles

The important issue for the authors of this article is that the images in the children’s books are becoming more and more attractive as far as form, colors and characterizations are concerned. However, rarely do they use the unique capability of the Quranic designs and embellishments for activating the children’s creative imagination – which is considered the tool for reaching the world of imagery as the source of artistic illustrations in Islam.Islamic aesthetics, which is observable in the designs of Quranic gildings especially in Teymurid and Safawid periods, includes geometrical designs, Khutaie, Eslimi, light, color, highlevel techniques and themes of good composition such as equilibrium, harmony, continuous repetitions, and steady movement of designs and colors. The curious mind of a child is seeking the truth and loves discovery. The atmosphere of the Quranic gildings, due to proper changes and ingenious nature of gilding themes as well as their difference from the real world, increases the discovery power in the children and the juveniles and gives them opportunity to think. The present article is seeking to use a comparativeanalytical method as well as library resources and questionnaires to prove that depictions in the Quran with attractive and incentive embellishments for children considering the preeminent models of embellishing the Quran, especially those belonging to the Safawid period, is possible, and the abstract nature of those designs as well as the symbolic nature of the colors give them the power to activate the imagination faculty.