درآمدی بر مبانی فهم متن از دیدگاه محقق اصفهانی و هرمنوتیک

بخش مهمی از مباحث علم اصول، ماهیتی کاملاً هرمنوتیکی دارند و ارتباط وثیقی میان آنها و مباحث رایج در باب «هرمنوتیک متن» مشاهده می‌شود. قواعدی که علم اصول در باب فهم و استنباط متون مقدس (کتاب و سنّت) به دست می‏دهد، برآمده از قواعد عرفی حاکم بر فهم متن است که به دلیل جاری و حاکم‌بودن بر فهم متون بشری، در علم اصول مورد بحث قرار گرفته‌اند. این امر، توجیه‌کننده و صادرکننده رویداد انجام پژوهش‌های تطبیقی در این باره می‌باشد. نوشتار حاضر، عوامل فهم متن در علم اصول را از منظر دیدگاه‌های اصولی ـ علامه محقق شیخ محمدحسین اصفهانی ـ در مقایسه با دیدگاه‌های برخی از هرمنوتیست‌های مهم مورد بررسی قرار می‌دهد.در این مقاله ضمن تبیین مدل متن از منظر محقق اصفهانی، نقش متن، مولف و مفسر در فهم متن گزارش می‌شود. تعین معنای متن، جایگاه و نقش مولف در فهم متن و نیز نظریه تفسیری محقق اصفهانی از جمله مباحثی است که این نوشتار بدان اشاره خواهد کرد. همچنین، دیدگاه‌های محقق اصفهانی با دیدگاه‌های برخی از هرمنوتیست‌ها همچون شلایر ماخر، دیلتای، هایدگر، گادامر، ریکور و هرش مقایسه شده است.محقق اصفهانی به عینیت معنای متن قایل بوده، معتقد است مفسر باید از گذر فهم معنای متن به دنبال مراد مولف واقعی باشد. در واقع وی متن را مشیر به معنای مراد مولف آن می‌‌داند. محقق اصفهانی و دیگر اصولیان، در فهم متن، هم جایگاه رفیعی برای مولف به مثابه خالق متن قایل‌اند و کشف مراد جِدی وی را مهم‌ترین غایت از فهم متن می‏دانند و هم جایگاه متن را به مثابه امری عینی و حامل پیام پدیدآورنده آن و تنها راه وصول به مراد وی پاس داشته، به دنبال کشف معنای ظاهر آن در زمان صدورش هستند. همچنین، موقعیت مفسر را محفوظ می‏دارند؛ کسی که با به‌کارگیری روش عرفی مفاهمه و کاربرد قواعد و اصول زبانی و عدم تحمیل و تطبیق ذهنیات خود به متن، به دنبال کشف مراد مولف و دستیابی به فهمی معتبر از متن است.