قاعده دفع افسد به فاسد و دلالت‌های حقوقی ـ جرم‌شناختی آن

از جمله قواعد فقهی که در حقوق کیفری و جرم‌شناسی، به‌ویژه جرم‌شناسی پیشگیرانه کاربردهای قابل توجهی دارد، قاعده دفع افسد به فاسد است. ادله‌ای که قواعدپژوهان از کتاب، سنّت و سیره معصومین بر حجیت این قاعده اقامه کرده‌اند، کافی به‌نظر نمی‌رسد. گرچه در دلالت عقل بر این قاعده بحثی نیست، ولی تشخیص حدود و ثغور آن کار آسانی نیست. این قاعده به‌لحاظ حقوقی با قواعدی همچون ضرورت، اضطرار، امر آمر قانونی و... تا حدودی در برخی مصادیق همپوشی دارد و به‌نظر می‌رسد قانونگذار کیفری ایران، این قاعده را به‌طور مستقل به رسمیت نشناخته است و مصادیق مورد پذیرش قانونگذار را باید در ذیل عناوین یاد شده جست‌وجو کرد.در حوزه جرم‌شناسی، به‌ویژه جرم‌شناسی پیشگیرانه و نیز در مباحث اصلاح و درمان مجرمان، این قاعده می‌تواند کاربردهای قابل توجهی داشته باشد، ولی مهم‌ترین مسیله مرجع تشخیص افسد و فاسد و نیز تشخیص حالت تزاحمی است که مسیولان را به روا دانستن فاسد برای دفع افسد متقاعد می‌سازد.