چالش‌های فقهی و حقوقی حقابه در آب‏های عمومی

مبتنی بر اصل 45 قانون اساسی آب‌های عمومی جزء انفال محسوب می‌شوند، اما مطابق نظر فقهای شورای نگهبان مبنی بر خلاف شرع بودن احتساب آب‌ها به عنوان انفال، ماده (1) قانون توزیع عادلانه آب به نحوی تنظیم شده است که آب‌های عمومی را جزء مشترکات محسوب می‌کند. از سوی دیگر بررسی نظرات فقها و رویکردهای مختلف فقهی در حوزه ماهیت آب‌های عمومی نشان می‌دهد که می‌توان نسبت به بهره‌برداری اشخاص از آب‌های عمومی رویکردهای متفاوتی را مبنی بر جزء مباحات، مشترکات یا انفال محسوب کردن آب‌‌های عمومی در پی گرفت. با توجه به وضعیت حقوقی حقابه حقابه‌داران در آب‌های عمومی، این سوال مطرح می‌شود که رویکرد فقهی مطلوب در چالش‌های انتفاع از حقابه در آب‌های عمومی چیست. یافته‌های این پژوهش با رویکردی توصیفی – تحلیلی از بستر مراجعه به منابع کتابخانه‌ای نشان داد که مبانی فقهی لازم جهت انفال محسوب کردن آب‌های عمومی وجود دارد، اما با جزء مشترکات عمومی محسوب شدن آب‌های عمومی نیز مانند حالت انفال بودن آنها، مواجهه مقنن با حقابه در مواردی مانند تعریف حقابه یا آثار حقوقی کاهش حقابه سنتی توسط دولت به منظور اصلاح الگوی مصرف آب در قوانین برنامه‌های پنج‌ساله توسعه، نباید مبتنی بر رویکرد جزء مباحات پنداشتن آب‌های عمومی باشد که هر میزان مالکیت خصوصی در آب‌های عمومی را مجاز ‌می‌انگارد.

jurisprudential and legal challenges of right to irrigation in public waters

based on article 45 of the constitution, public waters are considered part of the anfal, but according to the opinion of the jurists of the guardian council that it is against sharia to count the waters as anfal, article (1) of the law on the equitable distribution of water is set in such a way that public waters are considered part of the commons. he does. on the other hand, the examination of the opinions of jurists and different jurisprudential approaches in the field of the nature of public waters shows that it is possible to pursue different approaches to the exploitation of public waters based on considering public waters as part of public waters. according to the legal status of irrigation rights, the question arises as to what is the optimal jurisprudential approach in the challenges of using rights in public waters. the findings of this research with a descriptive-analytical approach from the base of reference to library sources showed that there are the necessary jurisprudential foundations to consider public waters as enfal, but considering public waters as part of the public commons, as well as the state of their being enfal, the legal confrontation with the rights in cases such as the definition of the right to irrigation or the legal effects of the reduction of traditional rights by the government in order to modify the pattern of water consumption in the laws of the five-year development plans, should not be based on the argumentative approach of considering public waters, which allows any amount of private ownership in public waters.