مطالعه ‌تطبیقی مفهوم و کارکرد مالکیت فکری در حقوق ایران و آمریکا؛ تمهیدی برای تغییر

مالکیت فکری چیست و چه کارکردی دارد؟ تلاش به منظور یافتن پاسخی درخور برای این مساله، مبنای تحقیق حاضر را شکل می‌دهد. در دو نظام حقوقی آمریکا و ایران، مفهوم و کارکرد مالکیت فکری متفاوت است؛ در نظام حقوق مالکیت فکری آمریکا، این دسته از اموال، دست‌کم در مرحله‌ی پس از اعطای حق، به مثابه عکس‌العملی در برابر تغییرات اجتماعی تلقی می‌شوند و نگاهی ابزار‌گرا نسبت به این اموال وجود دارد. در مقابل، در نظام حقوقی ایران، چه در مرحله‌ی اعطای حق و چه پس از آن، نگاهی سنتی به این اموال شده و اصولاً از قواعد عمومی مالکیت پیروی می‌کند. قانون‌گذار و دستگاه قضایی، در تقنین و اجرا، تغییرات اجتماعی را مد‌نظر قرار نمی‌دهند در حالی‌که به نظر می‌رسد، هم از نظر فقهی و هم از منظر قانونی، مانعی برای این امر در حقوق ایران به چشم نمی‌خورد. نگاه کاملاً سنتی و مبتنی بر حقوق طبیعی به این اموال در نظام حقوقی ایران، با ماهیت ویژه‌ی چنین اموالی سازگار نیست. در این مقاله، به روشی تحلیلی - توصیفی، اثبات شده است که در حقوق ایران نیز می‌توان با اتکا به برخی اصول و قواعد فقهی و قانونی مانند قاعده‌ی حفظ نظام و منطقه‌الفراغ، نوع نگاه به مفهوم و کارکرد مالکیت فکری را تغییر داد.

a comparative study of the concept and function of intellectual property in iranian and the us law؛ preparation for change

what is intellectual property and what is its function? an effort to find an appropriate answer to this question form the basis of the present study. in the two legal systems of the us and iran, the concept and function of intellectual property is different; in the us intellectual property right system, this property is considered, at least in the post-granting stage, to be a response to social changes, and there is an instrumentalist view of that property. in contrast, in the iranian legal system, both at the stage of granting the right and after it, there is a traditional view to this property and it basically follows the general rules of property. the legislature and the judiciary force, do not consider social changes in legislation and enforcement, while it seems that there is no obstacle to this in iranian law, both jurisprudentially and legally. the completely traditional and naturalistic view of this property in the iranian legal system, is not compatible with the special nature of such property. in this article, in an analytical-descriptive way, it has been proven that in iranian law, the way of looking at the concept and function of intellectual property can be changed by relying on some jurisprudential and legal principles and rules, such as the rule of preserving the system and the free region.