مبانی تفکیک ایده از بیان

کاربرد کلمات «بیان»، «ظهور» و «ایجاد» ذیل تعریف «اثر» در ماده 1 قانون حمایت حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان (1348) بر عدم حمایت از ایده‌ی آثار دلالت دارد. در نتیجه نخستین شرط حمایت آن است که ایده نمود خارجی یافته باشد. اصطلاح حقوقی معرف این تفکیک میان ایده و بیان آثار اصل دوگانگی ایده و بیان است. دوگانگی ایده و بیان نخستین و مبنایی‌ترین اصل حقوق مالکیت ادبی و هنری است که در همه‌ی نظام‌های حمایت از آثار ادبی و هنری به عنوان اصلی ثابت پذیرفته شده است. به موجب این اصل ایده‌ی صرف موضوع انحصار واقع نمی‌شود و حمایت تنها به بیان اصیل و خلاقانه‌ی آن ایده تعلق می‌یابد. ایده‌ها اجزای سازنده‌ی خلاقیت هستند و دسترسی آزاد عموم به آن‌ها نباید با اعطای انحصار محدود شود. با این وجود، تفکیک ایده از بیان در عمل، همواره از بزرگ‌ترین چالش‌های قضات و کارشناسان در تشخیص موضوع حمایت بوده است . مقاله‌ی حاضر با به‌کار‌گیری روش توصیفی-تحلیلی در بررسی آرای قضایی صادره و مطالعه‌ی تطبیقی نظریات ناظر بر تشخیص ایده و بیان، در صدد ارائه‌ی دستورالعمل تشخیصی برای دادگاه‌ها و تسهیل فرایند رسیدگی به پرونده‌های نقض آثار ادبی و هنری برمی‌آید.