طراحی و روان سنجی ابزار سنجش سواد سلامت جمعیت شهری ایران (18 تا 65 سال)

سواد سلامت، ظرفیتی فردی و اجتماعی برای دسترسی، فهم، ارزیابی اطلاعات و خدمات سلامت و بهره‌مندی بهینه از آن برای ارتقای سلامت است. به رغم وجود ابزار و مقیاس‌های متعدد برای سنجش سواد سلامت و انجام بررسی‌های ذی ربط در این زمینه، هنوز مقیاس قابل تعمیمی برای استفاده جوامع گوناگون ارایه نگردیده و در کشور ما نیز به رغم انجام معدود مطالعات مرتبط، ابزار مناسبی برای این منظور تدوین نگردیده است. این مطالعه تلاشی بود برای طراحی و روان سنجی ابزاری جهت سنجش سلامت جمعیت عمومی 18 تا 65 سال ایرانی ساکن شهرها که متناسب با خصوصیات فرهنگی ـ اجتماعی ایران تدوین شده تا در سایر مطالعات مورد استفاده قرار گیرد. در این پژوهش، پس از بررسی اسناد مختلف علمی در خصوص سواد سلامت، تعاریف مربوط برای تدوین چارچوب مفهومی ابزار مشخص شد و با توجه به اولویت‌های حوزه سلامت در کشور و نیز برخی اطلاعات مهم عمومی مربوط به سلامت، بانک سوالات فراهم شد. سپس در موضوعات فوق الذکر گویه های متعدد مبتنی بر مفاهیم دریافتی در ابعاد سواد سلامت شامل دسترسی، مهارت خواندن، فهم، ارزیابی و تصمیم گیری و به کارگیری اطلاعات سلامت با استفاده از ابزارهای موجود و نیز نشست با متخصصان طراحی شد (66 گویه). روایی محتوایی کیفی ابزار توسط 15 نفر از متخصصان رشته های گوناگون سلامت مورد بررسی قرار گرفت و اصلاحات توصیه شده لازم اعمال شد. این ابزار با 47 سوال نهایی شده و پس از جمع آوری اطلاعات، از 336 نفر که به صورت تصادفی از مناطق 22 گانه شهر تهران انتخاب شده بودند، روایی سازه (با استفاده از روش تحلیل عاملی اکتشافی) و پایایی ( با محاسبه ضریب همبستگی درونی) آن ارزیابی شد. نتایج نهایی تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد که پرسشنامه‌ مذکور با 33 گویه‌ در 5 حیطه از روایی سازه مطلوب برخوردار است، که مجموعا 2/53% از تغییرات مشاهده شده را توضیح می دادند. میزان آلفای کرونباخ گویه‌ها در سازه‌های ذی ربط نیز قابل قبول بوده (72/0 تا 89/0) و از این حیث پایایی پرسشنامه نیز تایید شد. یافته های این مطالعه قابلیت ابزار یاد شده برای سنجش سواد سلامت جمعیت شهری ایران را نشان داد.