خوشه‌بندی و رتبه‌بندی استان‎های ایران بر مبنای برخی از شاخص‌های سلامت

مقدمه: استفاده از روش‌های آماری برای رسیدن به خوشه‌بندی و رتبه‌بندی سلامت در جامعه می‌تواند نمای مناسبی از وضعیت سلامت در استان‌های ایران را به دولتمردان ارائه دهد. هدف پژوهش حاضر خوشه‌بندی و رتبه‌بندی استان‌های ایران بر اساس برخی از شاخص‌های سلامت بود.  مواد و روش‌ کار: مطالعه حاضر از نوع کاربردی بود که به روش توصیفی-تحلیلی اجرا شد. در این مطالعه شاخص‎های تعداد کارکنان شاغل در دانشکده‌های علوم پزشکی، پزشکان، پیراپزشکان، بیمارستان، تخت‌های فعال، مراکز ارائه دهنده مراقبت اولیه بهداشتی، آزمایشگاه‌ها، مراکز توانبخشی، مراکز پزشکی هسته‎ای، درمانگاه و پایگاه اورژانس به عنوان شاخص‌های سلامت 31 استان کشور جهت خوشه‌بندی و رتبه‌بندی در نظر گرفته شد. دادهﻫﺎی مورد نیاز از سالنامه‌‌های آماری مرکز آمار ایران جمع‌آوری و برای خوشه‌بندی و رتبه‌بندی استفاده شد. خوشه‌بندی و مصورسازی داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار r و رتبه‌بندی با استفاده از نرم‌افزار تاپسیس انجام شد.یافته‌ها: بر اساس نتایج استان‎های ایلام، یزد، سمنان، خراسان جنوبی، زنجان، اردبیل، فارس، کهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری به ترتیب بیشترین امتیاز سلامت را داشتند که بر اساس روش خوشه‌بندی نیز در خوشه سوم قرار گرفتند. کمترین امتیازات نیز متعلق به خوشه اول بود. در این خوشه، استان‌های قم، تهران، البرز و همدان به ترتیب با امتیازهای 0/552، 0/540، 0/460 و 0/36 رتبه‌های 28 الی 31 را داشتند. همچنین استان‌های خوشه دوم با امتیاز تقریبا برابر در رتبه‌های 10 الی 27 قرار گرفتند.نتیجه‌گیری: به منظور رسیدن به عدالت در سلامت باید شاخص‌های آن در استان‌های همدان، البرز، تهران و قم تا رسیدن به سرانه استاندارد ارتقا یابد.  

clustering and ranking iranian provinces based on some health indicators

objective(s): the use of statistical methods to reach the clustering and ranking of health in the society can give a proper view of the state of health in iranian provinces. the aim of the current research was to cluster and rank iranian provinces based on some health indicators.methods: this was a descriptive study. clustering and ranking iranian provinces were carried out according to several items such as the number of employees working in faculties of medical sciences, doctors, paramedics, hospitals, active beds, primary health care providers, laboratories, rehabilitation centers, nuclear medicine centers, clinics and emergency centers. the data were collected from the statistical yearbooks of the provinces.  clustering analysis and data visualizations were performed in r software and ranks were obtained using topsis software.results: the results showed that the provinces of ilam, yazd, semnan, south khorasan, zanjan, ardabil, fars, kohgiluyeh and boyer ahmad, and chaharmahal and bakhtiari had the highest health scores and belonged to the third cluster. their ranks were 1 to 9 respectively. in the first cluster the following provinces were observed: qom, tehran, alborz, and hamedan with scores of 0.552, 0.540, 0.460, and 0.36 respectively indicating that these provinces had the lowest health scores and their ranks were 28 to 31. the other provinces appeared on the second cluster and ranked 10 to 27 with almost equal scores.conclusion: in order to achieve health equity, the indicators should be improved in provinces belonged to the first cluster to in order to achieve the standard per capita.