بررسی نابرابری توزیع منابع بخش سلامت با استفاده از ضریب جینی و منحنی لورنز: مطالعه موردی استان سیستان و بلوچستان در دوره‌ی زمانی پنج ساله

مقدمه: یکی از مهمترین اهداف نظام‌های سلامت برابری در دسترسی به خدمات سلامت و توزیع عادلانه منابع این بخش است. هدف این پژوهش سنجش نابرابری توزیع منابع انسانی، بهداشتی و درمانی در بین 14 شهرستان‌ استان سیستان و بلوچستان است. مواد و روش‌ کار: مطالعه ﺣﺎﺿﺮ از ﻧﻮع ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﮐﺎرﺑﺮدی است ﮐﻪ ﺑﻪ روش ﺗﻮﺻﯿفی-تحلیلی اجرا شد. سنجش نابرابری در توزیع منابع بخش سلامت با توجه به عواملی مانند تعداد پزشکان (پزشک عمومی، داروساز و دندانپزشک)، پزشک متخصص، پیراپزشکان، بیمارستان، تخت فعال، آزمایشگاه و داروخانه صورت گرفت. دادهﻫﺎی مورد نیاز از سالنامه‌های آماری استان جمع آوری شد و برای سنجش نابرابری از ضریب جینی و منحنی لورنز استفاده گردید. تحلیل داده‌ها و رسم نمودارها با استفاده از نرم افزار r انجام شد. یافته‌ها: بر اساس نتایج در طول پنج سال مورد مطالعه، تعداد پزشکان، پزشک متخصص، بیمارستان و تخت فعال به ازای هر ده هزار ﻧﻔﺮ در سال 1398 در مقایسه با سال 1393 افزایش یافته است و برای سایر شاخص‌های سلامت افزایش قابل توجهی مشاهده نگردید. متوسط ضریب جینی برای پزشکان، پزشک متخصص، پیراپزشکان، بیمارستان، تخت فعال، آزمایشگاه و داروخانه به ترتیب برابر 0/106، 0/324، 0/132، 0/317، 0/336، 0/12 و 0/299 به‌دست آمد. بیشترین نابرابری در توزیع مربوط به پزشک متخصص و تخت فعال و کمترین نابرابری در توزیع، مربوط به پزشکان و آزمایشگاه‌ها است.نتیجه‌گیری: با توجه به یافته‌های پژوهش، ضرایب جینی برای پزشک متخصص و تخت فعال در سال 1398 نسبت به سال 1393 به طور قابل توجهی کاهش یافته است ولی همچنان نابرابری در توزیع این دو شاخص زیاد است. در سایر منابع نیز روند کاهشی محسوسی در ضریب جینی مشاهده نشد. لذا پیشنهاد می‌شود علاوه بر حفظ پزشکان متخصص و سیاست افزایش آن‌ها جهت کاهش نابرابری در توزیع پزشک متخصص، منابع فیزیکی سلامت (مانند بیمارستان، تخت فعال و داروخانه) در شهرستان‌ها به نحو مقتضی توزیع شود.

Inequality in the distribution of resources in health care system by using the Gini coefficient and Lorenz curve (A case study of Sistan and Baluchestan province over a five-year period)

Objective(s): One of the most important goals of health systems is to provide equal access to health care services and fair distribution of their indicators. The aim of this study was to evaluate the inequality in access to human resources, health care, and hygienic services in 14 cities of Sistan and Baluchestan province. Methods: This was a descriptive study. Unequal access to health care services was assessed according to several items such as the number of physicians (general practitioner, pharmacist, and dentist), specialist physicians, paramedics, hospitals, active beds, laboratories, and pharmacies. The data was collected from the statistical yearbooks of the province. The Gini coefficient and Lorenz curve were the criteria to measure inequality. Data analysis and visualizations are performed in R software. Results: Based on the five years studied (20142019), the number of physicians, specialist physicians, hospitals, and active beds per ten thousand persons in 2019 has increased compared to 2014. There was no significant increase in other measures. The mean Gini coefficient for physicians, specialists, paramedics, hospitals, active beds, laboratories, and pharmacies was 0.106, 0.324, 0.132, 0.317, 0.336, 0.12, and 0.299, respectively. The highest rate of unequal access was related to specialist physicians and active beds. Furthermore, the lowest rate was related to physicians and laboratories. Conclusion: Gini coefficients for specialist physicians and active beds in 2019 compared to 2014 have decreased significantly over time. However, inequality in the distribution of these two health indicators was high. For other measures there were no significant decrease in the Gini coefficient. Thus, the finding suggests that the policy, by which the number of specialist physicians and physical resources of health (such as hospitals, active beds, and pharmacies) were increased, should be continued.