فضایل تعلیمی اخلاقی از امثال و حکم فارسی دهخدا

زمینه: ضرب‌المثل‌ها مردمی‌ترین نوع ادبی به شمار می‌آیند. ضرب‌المثل‌ها یکی از زیرشاخه‌های ادبیات عامیانه محسوب می‌شوند که در تفهیم منظور نویسنده نقشی بسزا ایفا می‌کنند. هدف این پژوهش استخراج و اثبات بن‌مایه‌ها و فضیلت‌های تعلیمی اخلاقی کتاب امثال و حکم دهخدا می باشد که درون‌مایه‌هایی از نوع استدلال و منطق، دانش‌اندوزی، قضا و قدر، قناعت‌پیشگی، خردگرایی، تلاش و کوشش، خودسازی، اندرزگویی، الگوسازی، اغتنام فرصت، اشتهار به نیکنامی، ضد و نقیض، ستایشگری، مهارت شنیداری، یقین و اطمینان، پرسشگری، نویسندگی، اندیشیدن، مزاح و انتقادپذیری از پرکاربردترین مضامین در امثال و حکم دهخدا هستند بسیاری از ضرب‌المثل‌ها به‌منظور تعلیم نکته‌ای اخلاقی- ادبی شکل گرفته‌اند؛ وقتی ویژگی‌هایی چون ایجاز، سادگی ، روانی لفظ و همچنین زبان کوچه و بازار با امثال درمی‌آمیزد، تاثیر آن‌ها بر خواننده دوچندان می‌شود. دهخدا با عنایت به اهمیت ضرب‌المثل در زبان پارسی، به جمع‌آوری آن‌ها همت گماشت و گنجینه‌ای از امثال و حکم تدوین کرد که در نوع خود کم‌نظیر است.. این پژوهش با روش تحلیلی-توصیفی به بررسی بیست فضیلت تعلیمی- اخلاقی در امثال و حکم فارسی دهخدا می‌پردازد. نتیجه گیری: نتایج حاصل از این پژوهش که در پاسخ به پرسش چگونگی نقش و کارکرد ضرب‌المثل‌های فارسی در آموزش و ترویج فضیلت‌های تعلیمی و اخلاقی شکل گرفته است، نشان می‌دهد که اولاً آموزه‌های تعلیمی-اخلاقی نزد نیاکان ما، تا چه اندازه بااهمیت بوده و ثانیاً ضرب‌المثل‌ها با سادگی و رسانگی و تداول و ایجاز خود در بسط و تکوین فضیلت‌‌طلبی، نقش بسیار موثری داشته‌اند.

educational-moral virtues of persian proverbs and sayings of dehkhoda

background: proverbs are considered the most popular literary form. proverbs are considered one of the sub-branches of folk literature that play a significant role in understanding the author’s meaning. the aim of this research is to extract and prove the educational-moral themes and virtues of the book of proverbs and sayings of dehkhoda. themes such as reasoning and logic, knowledge acquisition, fate and destiny, contentment, rationalism, effort and effort, self-improvement, advice, role modeling, seizing opportunities, reputation for good name, contradiction, praise, listening skills, certainty and confidence, questioning, writing, thinking, humor, and being criticized are among the most frequently used themes in proverbs and sayings of dehkhoda. many proverbs are formed to teach a moral-literary point; when features such as brevity, simplicity, fluency of words, as well as the language of the alley and market are combined with proverbs, their impact on the reader is doubled. considering the importance of proverbs in the persian language, dehkhoda set out to collect them and compiled a treasure trove of proverbs and sayings that is unique in its kind. this research, using an analytical-descriptive method, examines twenty educational-moral virtues in dehkhoda’s persian proverbs and sayings. conclusion: the results of this research, which were formed in response to the question of the role and function of persian proverbs in teaching and promoting educational and moral virtues, show that firstly, the importance of educational-moral teachings among our ancestors, and secondly, proverbs, with their simplicity, communication, circulation, and brevity, have played a very effective role in the development and development of the pursuit of virtue.