اختیار انسان در قلمرو مسئولیت اخلاقی (مقایسه آرای ابن سینا و ابن عربی)

زمینه: اولین شرط مسئولیت اخلاقی اختیار است. ابن سینا برای تبیین اختیار در اخلاق به مبانی عقلی حسن و قبیح برای چگونگی متخلق شدن به فضایل در انسان می پردازد. نزد ابن عربی این موضوع چنین است که فضایل اخلاقی همان اتحاد با اعیان ثابته انسان است که مظهر یکی از اسماء می شود. در پژوهش حاضر سعی شده دیدگاه این دو فیلسوف اسلامی در زمینه اختیار انسان در قلمرو مسئولیت اخلاقی مورد مقایسه قرار گیرد. نتیجه گیری: ابن سینا تاکید دارد حسن و قبح از این لحاظ که وجوه هستی شناختی دارند می توانند از طریق شریعت و بواسطه عقل فعال و توسط وحی به پیامبر الهام شوند و بنیان قوانین عملی و اخلاقی باشند. پاسخ به مسئله جبرانگاری در اراده انسان که بواسطه الزام به شریعت الهی برای انسان پدید می آید چنین است که کمالات حدود اخلاقیات از شریعت یافته می شود اما سپس قوای نظری انسان در آن تصرف می کند که از طریق شناختن قوانین و بکار بستن آنها در جزئیات میسر می شود. در دیدگاه ابن عربی، جبر وجهی هستی شناختی دارد، اما معرفت انسان درباره عین ثابت خود و اراده برای اتحاد با آن نوعی از اختیار را برای متخلق شدن به فضایل اخلاقی به انسان می دهد. تفاوت نظریه ابن سینا و ابن عربی در رویکرد فلسفی، علم و اراده عنایی ابن سینا و رویکرد کلامی-عرفانی، وحدت شخصیه وجود ابن عربی است.

man's authority in the realm of moral responsibility (comparison of ibn sina's and ibn arabi's views)

background: the first condition of moral responsibility is discretion. in order to explain free will in ethics, ibn sina deals with the intellectual foundations of goodness and badness for how virtues are created in humans. according to ibn arabi, this is the case that moral virtues are the union with the fixed virtues of man, which is the manifestation of one of the names. in the present study, an attempt has been made to compare the viewpoints of these two islamic philosophers in the field of human agency in the realm of moral responsibility.conclusion: ibn sina emphasizes that goodness and badness in the sense that they have ontological aspects can be inspired by the sharia and active intellect and by revelation to the prophet and be the basis of practical and moral laws. the answer to the problem of reparation in the will of man, which arises for man due to the obligation to the divine sharia, is that the perfections of moral limits are found from the sharia, but then the theoretical powers of man take possession of it through knowing the laws and applying them in detail. is possible. in ibn arabi’s view, predestination has an ontological aspect, but man’s knowledge of his fixed object and the will to unite with it gives man a kind of free will to create moral virtues. the difference between ibn sina’s and ibn arabi’s theories is in the philosophical approach, ibn sina’s science and will of mercy and the theological-mystical approach, ibn arabi’s personal unity of existence.