بررسی سطح تفسیر در آموزه های اخلاقی مندرج در دیوان غزل های صائب تبریزی با رویکرد به نظریۀ تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف

زمینه: بسیاری از آثار ادبی فارسی، با مفاهیم عمیق اخلاقی پیوند خورده و موضوعات تعالی بخش و انسان ساز در سطوح روساخت و ژرف ساخت در آن بازنمایی شده است. صائب تبریزی در دیوان غزلیات از ابزارهای ادبی برای پرداختن به مسائل اخلاقی استفاده کرده است. خوانش سطح تفسیر این اشعار بر پایه تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف، نشان می دهد که نظام ارتباطی شخصیت ها در غزل ها بر اساس عنصر اخلاق شکل گرفته است. افزون بر این، بازنمایی انتقادی مسائل ناقض گفتمان اخلاق بنیاد بر گفتمان های دیگر منعکس در شعرها اثرگذار بوده است. این تحقیق با استناد به منابع کتابخانه ای و روش توصیفی- تحلیلی تدوین شده و در پی پاسخ گویی به این پرسش است که با کاربست نظریۀ تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف (سطح تفسیر)، رویارویی میان اخلاق و ضداخلاق دارای چه مصداق هایی است و با مناسبات قدرت در لایه های زیرین چه ارتباطی دارد؟نتیجه گیری: در سطح تفسیر، تاثیرپذیری صائب از دو منبع اصلی یعنی متون دینی و مبانی عرفان اسلامی مشاهده می شود. بر این پایه، مهم ترین آموزه های اخلاقی بازنمایی شده عبارت است از: «خاموشی و سکوت»، «تسلیم و رضا»، «ترک تعلق»، «دادگری»، «تواضع»، «ذکر گفتن»، «توکل به خدا»، «بخشش در راه خدا» و «احسان به دیگران».

investigating the level of interpretation in the moral teachings contained in saeb tabrizi's lyric poetry) an approach to fairclough's theory of critical discourse analysis )

background: many persian literary works are associated with deep moral concepts and represent themes of transcendence and humanization at the levels of superstructure and depth. saeb tabrizi has used literary tools to deal with moral issues in the divan ghazaliyat. reading the level of interpretation of these poems based on norman fairclough’s analysis of critical discourse, shows that the communication system of the characters in the sonnets is based on the element of ethics. in addition, the critical representation of issues that violate the ethics-based discourse has influenced other discourses reflected in the poems. this research has been compiled with reference to library sources and descriptive-analytical method and seeks to answer the question that with the application of norman fairclough’s theory of critical discourse analysis (level of interpretation), what are the examples of the confrontation between ethics and anti-ethics? and what does it have to do with power relations in the underlying layers?conclusion: at the level of interpretation, we see saeb being influenced by two main sources, namely religious texts and the principles of islamic mysticism. on this basis, the most important moral teachings represented are: reticence and silence, surrender and satisfaction, leaving belonging, justice, humility, mentioning, trust to god, forgiveness in the way of god and kindness to others.