نگرشی بر دیدگاه های اخلاق محیط زیستی در تئوری های اخلاقی و تبیین اصول آن در معماری و شهرسازی ایران

زمینه: امروزه بحران های محیط زیستی به تبع تسلط افسار گسیخته انسان بر طبیعت و بهره برداری بی حد و حصر از آن؛ به عنوان یکی از دغدغه آمیزترین موضوعات در جهان است. صاحبان اندیشه راه حل کلیدی برای رفع این بحران را در سایه رجوع به تئوری های اخلاقی به ویژه اخلاق محیط زیستی می دانند. اگر چه راه حل های فن سالارانه در دهه های اخیر نیز به کمک این مساله آمده است. هدف مطالعه حاضر ضمن بررسی جایگاه دیدگاه های مختلف اخلاق محیط زیستی در نظریه های اخلاقی به شناسایی ارزش های حاکم بر معماری و شهرسازی ایران در گذشته و نیز دوران معاصر در نحوه رفتار با محیط زیست و طبیعت می پردازد. این مطالعه با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی و با تکیه بر جمع آوری اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه ای، اسنادی و مرور ادبیات انجام و معماری و شهرسازی گذشته و معاصر براساس مولفه های دیدگاه های مختلف اخلاق محیط زیستی انسان محور و زیست بوم محور برگرفته از مبانی نظری مورد بررسی و قیاس واقع شده است.نتیجه گیری: بررسی ها و مرور مبانی و مولفه های موثر نشان می دهد ویژگی های معماری و شهرسازی گذشته علاوه بر پاسخ گویی به معیارهای مادی همچون انرژی، منابع طبیعی، بهره وری مناسب و ...، موجب تقویت ارزش های اخلاق محیط زیستی گردیده و بر دیدگاه های اخلاق زیست بوم محور منطبق بوده است. از سوی دیگر بررسی وضعیت حاکم بر معماری و شهرسازی معاصر که محصول ورود تفکر ناقص مدرنیته به ایران است و قیاس آن با ارزش های محیط زیستی رایج در گذشته نشان می دهد اگر چه حرکت هایی به سمت بهره گیری از فناوری های نوین که عمدتا انسا ن محور است جهت حفاظت از محیط زیست آغاز شده با این وجود رویکردهای مرتبط با اخلاق محیط زیستی زیست بوم محور بسیار کم رنگ و ناچیز است. 

an attitude on the viewpoints of environmental ethics in ethical theories and the explanation of its principles in architecture and urban planning in iran

background: today, environmental crises are due to the unbridled control of man over nature and its unlimited exploitation; it is one of the most worrying issues in the world. the thinkers consider the key solution to solve this crisis in the shade of referring to ethical theories, especially environmental ethics. although technological solutions have come to the aid of this problem in recent decades. the aim of the present study is to identify the values governing the architecture and urban planning of iran in the past as well as the contemporary era in the way of dealing with the environment and nature, while examining the position of different viewpoints of environmental ethics in ethical theories. this study was conducted using analytical-descriptive method and relying on information collection through library studies, documents and literature review and past and contemporary architecture and urban planning based on the components of different viewpoints of human based environmental ethics and the bio-ecology based are derived from the theoretical bases that have been investigated and compared.conclusion: investigations and reviews of the foundations and effective components show that the characteristics of past architecture and urban planning, in addition to responding to material criteria such as energy, natural resources and proper productivity has strengthened the values of environmental ethics and has been consistent with the viewpoints of ecological ethics. on the other hand, the examination of the prevailing situation of contemporary architecture and urban planning, which is the product of the arrival of incomplete thinking of modernity in iran, and its comparison with the common environmental values in the past shows that although there are moves towards the use of modern technology methods, which are mainly human-centered, have been started to protect the environment, however, the approaches related to the ecological ethics of the ecosystem are very weak and insignificant