توسعه اخلاق هیجان مدار از طریق ادبیات داستانی

زمینه: ادبیات، شیوه معرفت شناختی خاصی برای فهم و بیانِ حقایق هستی است که از دیرباز توانسته است، نقش بی بدیلی در دانایی بشر ایفا نماید. اگرچه آثار معرفتی متون ادبی، در هر دو بُعد شناختی و هیجانی روی می دهند، کارکرد هیجانی ادبیات به مراتب چشم گیرتر است. ادبیات داستانی، از طریق تخییل ذهنِ خواننده، ضمن کمک به شکل گیری هیجان های اخلاقی نظیر همدلی، همدردی و شفقت، به ایجادِ توازن هیجانی، از طریق تخلیه هیجان های زیان بار می انجامد. آثار تربیتی ادبیات داستانی، در انطباق با نظریه عاطفه گرای اخلاق است که بر اساس آن ممانعت از گسست بین قضاوت اخلاقی و اقدام اخلاقی، مستلزم درک هیجانی از احساس ها و باورهای خود و دیگران و نیز ماهیت روابط اجتماعی در ورای گروه های اجتماعی است. در این مقاله از اخلاقمندیِ مبتنی بر معرفت هیجانی، تحت عنوان اخلاق هیجان مدار یاد می شود و تلاش می گردد، ضمن تبیین جایگاه عاطفه و هیجان در سوق دادن افراد به سمت خیر اخلاقی، نقش آفرینیِ معرفت شناختی ادبیات در این راستا مورد ارزیابی و تحلیل قرار گیرد . نتیجه گیری: حضور و اثرگذاری مثبت ادبیات داستانی در یک بافت فرهنگی، به عنوان ابزار خیر اخلاقی، مستلزم بررسی های دقیق روانشناختی و جامعه شناختی است. در این راستا، ماهیت و آثار هیجانیِ متون ادبی در حوزه ادبیات کودک و آثار ادبی ترجمه شده، از اهمیت مضاعفی برخوردار است. در صورت لحاظ نمودن مختصات فرهنگیِ نظام عاطفیِ جامعه مخاطب، توسعه گنجینه ای غنی و متوازن از هیجان های آشنا و متعارف از یک سو و هیجان های پیچیده و نوپدید از سوی دیگر، نقشی است که ادبیات داستانی قادر است در توسعه اخلاق هیجان مدار ایفا نماید.

Developing Emotion-Oriented Morality through Fiction

Background: As a peculiar epistemological procedure to understand and represent world facts, literature has constantly imparted major contributions to human knowledge. Literature rsquo;s epistemological effects bear on both cognitive and affective measures; however, its emotional functioning is more remarkable. Fiction resorts to mimesis on readers rsquo; mind in developing such moral emotions as empathy, sympathy and compassion in order to build up an emotional balance through discharging adverse emotions. The educational consequences of fiction are in line with affective approach to ethics, according to which avoiding the break between moral judgment and moral act relies on the emotional perception of self and others rsquo; feelings and beliefs, as well as the nature of intergroup social relations. Moral behavior grounded on emotive knowledge is called emotionaloriented morality in this article, which attempts to explain the role of emotions in directing people toward moral virtue and to assess the epistemological effects of fiction in that regard. Conclusion: The effective involvement of fiction as a tool for moral goodness, in a cultural setting demands psychological and sociological scrutiny. Children rsquo;s literature and translated literature are two critical areas of effect due to their acute emotive impacts on readers. Provided that the cultural qualities of the affective system dominating the target community are taken into account, fiction can play a significant role in the development of emotionoriented morality by building a rich and balanced repertoire of familiar and common emotion on the one hand, and complex and emergent emotions on the other.