واکاوی موانع شناختی- حرفه‌ای نظریه‌پردازی در میان اعضای هیئت‌علمی علوم انسانی

هدف: نظریه‌پردازی در علوم انسانی یکی از ارکان اساسی و تعیین‌کننده پیشرفت علمی هر کشوری است. در این میان نقش اعضای هیئت‌علمی علوم انسانی دانشگاه ها به‌عنوان پرچم داران این دانش بسیار بااهمیت است. باوجوداین اهمیت بنیادین، نظریه‌پردازی در میان اعضای هیئت‌علمی علوم انسانی با موانع متعددی مواجه می‌باشد که روند تولید و پیشرفت نظریه‌ها را به چالش می‌کشد. هدف این پژوهش، واکاوی موانع شناختی حرفه‌ای نظریه‌پردازی در میان اعضای هیئت‌علمی علوم انسانی در آموزش عالی ایران است.روش: پژوهش حاضر بر اساس هدف کاربردی و بر اساس روش گردآوری داده‌ها کیفی از نوع پدیدارشناسی است. مشارکت‌کنندگان بالقوه پژوهش شامل کلیه اساتید و صاحب‌نظران حوزه علوم انسانی در ایران بودند. نمونه‌گیری به‌صورت هدفمند و روش انتخاب «صاحب‌نظران کلیدی» انجام گرفت. جهت گردآوری اطلاعات از روش مصاحبه بدون ساختار استفاده شد. حجم نمونه نیز بر اساس معیار اشباع نظری تعیین شد و درنهایت 15 مصاحبه‌ صورت پذیرفت. در گام آخر، داده های گردآوری‌شده به روش تحلیل مضمون برمبنای روش پدیدارشناسی تفسیری اسمیت (1995) طی سه مرحله و با استفاده از نرم‌افزار maxqda24 مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت.یافته ها: موانع نظریه‌پردازی شناختی حرفه‌ای در میان اعضای هیئت‌علمی علوم انسانی در قالب 1 مضمون اصلی، 2 مضمون فرعی، 7 مضمون پایه مربوط به موانع شناختی و 8 مضمون پایه مربوط به موانع حرفه ای شناسایی شدند. موانع شناختی عبارت‌اند از عدم آگاهی از رسالت خویشتن، جهل خفته نسبت به وضعیت خود، عدم آگاهی و یا غفلت از مسائل جامعه، مغفول ماندن روش تحقیق کیفی، ساده‌انگاری پژوهش‌های بنیادی، عدم آگاهی نسبت به فواید مفهوم‌سازی و تک ساحتی بودن و مجهز نبودن به علوم جانبی دیگر. موانع حرفه ای نیز عبارت‌اند از: گرایش اندک به تحقیقات میان‌رشته‌ای و فرا رشته‌ای، عدم حضور در میدان (جامعه و صنعت)، سطحی‌نگری و رواج سایه نویسی، نداشتن حوزه مطالعاتی تخصصی، فراتر نرفتن از علم و دانش موجود برای حل مسئله، عدم عملیاتی نمودن آموخته‌ها، تک نقشی بودن اساتید، پایبندی به رویکردها و روش‌های نابالنده و ناسازنده پژوهش.نتایج: پژوهش حاضر با شناسایی موانع نظریه‌پردازی شناختی حرفه‌ای میان اعضای هیئت‌علمی علوم انسانی امکان درک بهتر این مسئله و اتخاذ اقدامات مناسب در راستای کاهش و رفع این موانع را فراهم آورده است. برای غلبه بر این موانع، ضروری است که برنامه‌های توسعه شناختی و حرفه ای، بازنگری در سیستم ارزیابی علمی و سیستم ارتقاء، ترویج مطالعات میان‌رشته‌ای، تعامل بیشتر با صنعت تقویت شود تا مسیر نظریه‌پردازی در علوم انسانی هموار گردد.

an exploration of the professional-cognitive barriers to theorizing among faculty members in the humanities

objective: theorizing in the humanities is a foundational pillar of scientific advancement, with university faculty who play an important role in this regard. however, humanities faculty face significant barriers that hinder theorizing. this study explores the cognitive and professional obstacles to theorizing among iranian higher education humanities faculty.method: this research is applied in purpose that employs a qualitative phenomenological approach for data collection. potential participants included all professors and experts in the humanities field in iran. the sampling was purposeful and the selection method was based on the opinions of key experts, with data collected through unstructured interviews. the sample size was determined based on the theoretical saturation criterion, resulting in a total of 15 interviews. data were then analyzed through thematic analysis following smith’s (1995) interpretative phenomenology method, conducted in three stages using maxqda24 software.findings: the cognitive and professional barriers to theory development among humanities faculty were identified as one main theme, two sub-themes, and seven fundamental themes relating to cognitive barriers, and eight fundamental themes relateing to professional barriers.    cognitive barriers include lack of awareness of one’s mission, latent ignorance of one’s situation, lack of awareness or neglect of societal issues, neglect of qualitative research methods, simplistic approach to basic research, lack of awareness of the benefits of conceptualization, and being single-minded and not equipped with other peripheral sciences. professional obstacles also include a low tendency towards interdisciplinary and transdisciplinary research, lack of presence in the field (society and industry), superficiality and the prevalence of shadowing, lack of specialized fields of study, failure to go beyond existing science and knowledge to solve problems, failure to operationalize what has been learned, single-role positioning of faculty members, adherence to undeveloped and unconstructive research approaches and methods.conclusion: by identifying barriers to professional cognitive theorizing among faculty members in the humanities, the present study has led to a better understanding of this issue and to taking appropriate measures to reduce and eliminate these barriers. overcoming these barriers necessitates enhancing cognitive and professional development programs, revising academic evaluation and promotion systems, promoting interdisciplinary studies, and strengthening industry engagement to smooth the path of theorizing in the humanities.