شاخص‌های سنجش عدالت در آموزش عالی

هدف: عدالت در کنار آزادی، از مهم‌ترین ارزش‌های بشری است. حکومت‌ها، جوامع، سازمان‌ها و نهادهای اجتماعی، مشروعیت خود را از عدالت کسب می‌کنند. در حوزه آموزش، جامعه جهانی در راستای تحقق عدالت به سمت اجرای پارادایم «آموزش عالی برای همه» پیش می‌رود. این رویکرد، آموزش عالی را به‌مثابه یک حق برای افراد قلمداد می‌کند. ازآنجاکه یکی از مهم‌ترین گام‌ها برای ارتقای عدالت، تشخیص و تعیین شاخص‌های آن است تا سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و ارزیابی در جهت بهبود وضعیت عدالت در جامعه در حوزه آموزش عالی بر اساس آن شاخص‌ها انجام گیرد، لذا هدف این مطالعه، معرفی و دسته‌بندی شاخص‌ها و نشانگرهای عدالت در آموزش عالی است تا مسئولان با انسجام فکری بیشتری در باب عدالت در آموزش عالی بیندیشند.روش‌شناسی: پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی- تحلیلی[1] است. گردآوری داده‌های پژوهش با استقاده از دو روش تحقیق اسنادی و گروه کانونی انجام شد. در این پژوهش، هفت نفر از مسئولان و مدیران آموزش عالی و نیز صاحبنظرانی با تخصص‌های آموزش عالی، اقتصاد و فلسفه آموزشی به‌عنوان اعضای گروه کانونی شرکت داشتند که طی دو جلسه، نظرات آن‌ها جمع آوری شد. تحلیل داده ها با استقاده از روش تحلیل محتوا تا دستیابی به مرحله اشباع انجام گرفت و در نهایت، شاخص‌های عدالت به چهار دسته و 50 نشانگر، تقسیم‌بندی شدند.یافته‌ها: شاخص‌های عدالت در چهار گروه: الف- شاخص فردی (دانشجو) با 16 نشانگر، ب- شاخص سازمانی (دانشگاه و موسسات آموزش عالی) با 7 نشانگر، پ- شاخص مالی و اقتصادی (سطح خُرد و کلان) با 10 نشانگر و ت- شاخص تطبیقی (مقایسه بین­المللی) با 17 نشانگر تقسیم‌بندی شد.نتیجه‌گیری: یک نظام آموزش عالی عادلانه می‌تواند دو رویکرد اصلی داشته باشد: الف- تلاش برای کاهش تفاوت بین افراد، گروه‌ها و سازمان‌ها و ب- حداکثر نمودن حداقل‌ها. درعین‌حال تا وقتی یک جامعه مبتنی بر ساختارهای نابرابر در به دست آوردن فرصت‎های ممتاز سیاسی، اقتصادی و اجتماعی است، نمی‎توان از عدالت در آموزش عالی سخن گفت. اصلاحات عادلانه با به‌کارگیری شاخص‌های چهارگانه برشمرده شده در این مقاله، زمانی نتایج کاملی به بار ‎خواهند آورد که هم‌زمان سایر حوزه‎های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی نیز اصلاح شده باشند.

indexes for measuring justice in higher education

objective: justice, along with freedom, is one of the most important human values. governments, societies, organizations and social institutions gain their legitimacy from justice. in the field of education, the world community is moving towards the implementation of the paradigm of higher education for all in order to achieve justice. this approach considers higher education as a right for individuals. one of the most important steps to promote justice is to identify and determine its indicators so that policy making, planning and evaluation can be done in a way that can result in improvement of justice in higher education based on those indicators. therefore, the purpose of this study is to introduce and to classify the indices and indicators of justice in higher education. by doing so, officials can think more coherently about justice in higher education.materials and methods: the present research is a descriptive-analytical study. collecting research data was done by using two methods of documentary research and focus group. in this research, seven higher education officials and managers as well as experts with specializations in higher education, educational management, economics and educational philosophy participated as members of the focus group, and their opinions were collected during two sessions. data analysis was done using the content analysis method until reaching the theoretical saturation. finally, the justice indicators were divided into four categories and 50 indicators.results: justice indices categorized in four groups: a) individual index (student) with 16 indicators, b) organizational index (university and higher education institutions) with 7 indicators, c) financial and economic index (micro and macro level) with 10 indicators, and d) the comparative index (international comparison) with 17 indicators.conclusion: a fair higher education system can have two main approaches: a) trying to reduce the difference between individuals, groups and organizations, and b) maximizing the minimum. at the same time, as long as a society is based on unequal structures in obtaining privileged political, economic and social opportunities, we cannot speak of justice in higher education. fair reforms by using the four indicators listed in this article will bring complete results when other political, economic and social areas are also reformed at the same time.