تحلیل جامعه‌شناختی «غیاب حق به زندگی» در نظام برنامه‌ریزی درسی ایران

 تامل نظری این مقاله بر این گزاره اصلی بنیان نهاده شده است که ماهیت برنامه درسی در ایران به طورکل و برنامه درسی دانشگاهی به طورخاص، به‌عنوان یکی از عناصر اصلی میدان آموزش، ماهیتی نا مقتصد داشته است. روش پژوهش این مقاله کیفی و با استفاده از تکنیک دلفی شامل چهارده مصاحبه فردی و دو فوکوس گروپ با متخصصین حوزه تعلیم و تربیت از رشته های مختلف انجام شده است. چارچوب مفهومی این مقاله از نظریه میدان های بوردیو با تاکید بر میدان آموزش و نظریه دوگانه شکل_محتوای زیمل جهت آسیب شناسی نظام برنامه ریزی درسی در ایران است. نتایج پژوهش حاکی از «غیاب حق به زندگی» در این برنامه ها به‌عنوان مسئله‌ای آسیب زا، ازیک‌طرف، متاثر از فرایندهای تاریخی ناسازواره سنت و مدرنیته در جغرافیای فرهنگی و اجتماعی‌ایران و از سوی دیگر، مولود ساختارهای متمرکز، از بالا به پایین اقتصادی، سیاسی و فرهنگی حاکم بر جامعه است که زمینه ساز سلطه هژمونیک فرامیدان قدرت و سیاست بوده است.این امر باعث استثمار سایر میدان های اجتماعی ازجمله میدان آموزش و تعلیم و تربیت توسط فرامیدان های سیاست و قدرت شده است. تحلیل کیفی داده ها حاکی از فرودستی میدان آموزش در ایران و به‌تبع آن آسیب زا بودن برنامه درسی از مدرسه تا دانشگاه، نه‌تنها نسبتی مستقیم و هم‌افزا با بازی «شکل» و «زندگی» در جامعه‌ایرانی داشته و دارد، بلکه نتیجه غیاب بازنمایی «فرامیدان زندگی» در میدان آموزش و به‌تبع آن نظام برنامه ریزی درسی است. نتیجه فرادستی هژمونیک فرامیدان قدرت و سیاست و استثمار «زیست-حیات میدان آموزش» و فقدان سیالیت نظام آموزشی، شاهد «پسماندگی» آموزش رسمی کشور از زندگی، «غیاب حق به زندگی» و در نتیجه ناکارآمدی روزافزون نهاد آموزش/دانشگاه در مواجهه با مسایل خود وجامعه شده است.

sociological analysis of the absence of right to life in the curriculum planning system of iran

the theoretical reflection of this article is based on the main proposition that the curriculum in iran in general and the university curriculum in particular, as the main elements of the field of education, had an inefficient nature. the research method of this article is qualitative using the delphi technique, including fourteen individual interviews and two focus groups with experts in the field of education from different disciplines. the conceptual framework of this article is a combination of bourdieu’s theory of educational system analysis and simmel’s theory for the pathology of curriculum planning systems to study the curriculum system of iran. the results of the research indicate that, on the one hand, the absence of the right to life in curriculum is a traumatic issue affected by the incompatible historical processes of tradition and modernity in the cultural and social geography of iran, and on the other hand, it is affected by centralized and top-down economic, political and cultural structures that rule the society. this has laid the foundation for the hegemonic dominance of the “upper field of power and politics” to exploit other social fields, including the field of education and training. the qualitative analysis of the data shows that the inferiority of the field of education in iran and consequently the harmfulness of the curriculum from school to university has a direct and complementary relationship with the game of shape and life in iranian society. it is also the result of the absence of representation of upper field of life in the field of education and, accordingly, the curriculum system. the result of the hegemonic extravagance of the upper field of power and politics and the exploitation of the field of life of education and the lack of fluidity of the education system, lead to the backwardness of the country’s official education from life, the absence of the right to life and as a result the increasing ineffectiveness of the institution of science/universities to face its problems and those of the society.