تعیین منشا و آلودگی عناصر بالقوه سمناک در خاک‌های آلوده مناطق نفتی، استان بوشهر، ایران

غلظت عناصر بالقوه سمناک آرسنیک، کبالت، کروم، مس، مولیبدن، نیکل، وانادیم، کادمیم، سلنیم، سرب و روی همراه با هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه‌ای کل (pahs) برای 126 نمونه خاک آلوده مناطق نفتی استان بوشهر بررسی شد. مقایسه غلظت کل pahs با بیشینه مجاز آلودگی آن‌ها نشان داد که حدود 18درصد نمونه‌های خاک غلظت بیش‌تر از بیشینه مجاز آلودگی دارند. نتایج عامل آلودگی(cf) نشان داد که عناصر مس، مولیبدن و سرب آلودگی بسیار زیاد دارند. محاسبه عامل غنی‌شدگی(ef) نشان داد که عناصر آرسنیک، کادمیم، مولیبدن، سرب، مس و روی بر اساس مقدار زمینه و شیل میانگین ضریب غنی‌شدگی بیش‌تر از 2 دارند که نشان‌دهنده نقش فعالیت‌های انسان‌زاد در غنی‌شدگی این عناصر است. بررسی تحلیل مولفه اصلی (pca) برای عناصر آلومینیم، کروم، نیکل، اسکاندیم و وانادیم نشان می‌دهد که این عناصر منشا مشترک و زمین‌زاد دارند. عامل وزنی زیاد عناصر سلنیم، آرسنیک، مس، روی و مولیبدن در مولفه دوم و ارتباط خوب و معنی‌دار این عناصر با pahs همراه با عامل وزنی مثبت زیاد کادمیم و سرب در مولفه سوم نشا‌ن‌دهنده نقش بیش‌تر آلاینده‌های نفتی و فعالیت‌های انسان‌زاد در رهاسازی عناصر نام‌برده و آلودگی خاک در برخی قسمت‌های صنعتی استان است. عامل وزنی مثبت زیاد ظرفیت تبادل کاتیونی (cec) با عناصر سرب و کادمیم و متوسط آن با عناصر آلومینیم، نیکل، کروم، اسکاندیم و وانادیم نشان‌دهنده نقش مهم cec در کنترل جذب و توزیع این عناصر در خاک است.