بررسی تاثیر هوازدگی بر دوام‌ داری و زوال ‌پذیری آثار تاریخی سنگی جنوب استان زنجان

در این پژوهش، دوام داری و زوال‌ پذیری سنگ‌های دو اثر تاریخی سنگی شامل معبد صخره ای داش‌کسن و سنگ نوشته‌های تاریخی قبرستان سجاس در جنوب استان زنجان مورد بررسی قرار گرفته است. برای این منظور از هر اثر تاریخی دو نمونه بلوکی سنگ برای انجام مطالعات آزمایشگاهی انتخاب گردید. بر اساس بررسی‌ های زمین‌ شناسی، آثار تاریخی معبد صخره ای داش‌کسن بر روی توف‌ های سازند کرج حجاری شده است. با مطالعه مقاطع نازک، نمونه‌های معبد داش‌کسن کریستال ویتریک توف و لیتیک ویتریک توف و نمونه‌ های سنگ نوشته‌ های تاریخی قبرستان سجاس، ماسه‌سنگ آهکی و ماسه‌سنگ بسیار دانه ‌ریز تشخیص داده شدند که کوارتز کانی غالب تشکیل دهنده ‌ی این سنگ ‌ها می‌ باشد. بر مبنای ویژگی‌های فیزیکی، نمونه‌ های مورد مطالعه شده دارای چگالی و تخلخل متوسط می ‌باشند. از نظر دوام داری و زوال‌پذیری هر چهار نمونه تحت 15 چرخه آزمایش دوام-وارفتگی در آب معمولی و محلول سولفات سدیم قرار گرفتند. مدل تابع تخریب و نیمه عمر هر چهار نمونه تعیین و مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان می ‌دهند که هر چهار نمونه دارای شاخص دوام-وارفتگی پایین‌ تری در محلول سولفات سدیم نسبت به آب معمولی می‌ باشند. نمونه‌ های سنگ نوشته‌ های تاریخی قبرستان سجاس به دلیل وجود کوارتز در زمینه آهکی یا رسی، دارای جذب آب و تخلخل بیشتر و بی‌دوام تر و نیمه عمر آن‌ها پایین‌تر از نمونه‌ های معبد صخره ای داش ‌کسن می‌باشند. 

investigating the effect of weathering on the durability and deterioration of historical stone monuments in the south of zanjan province

in this research, the durability and deterioration of two historical stone monuments, including the dashkasan rock temple and the historical stone inscriptions of the sojas cemetery in the south of zanjan province, were investigated. for this purpose, two stone block samples were selected from each historical work for laboratory study. based on the geological investigations, the historical monuments of the dashkasan rock temple were carved on tuffs of the karaj formation. according to the thin section study, the dashkasan temple rocks composed of the crystal vitric tuff and lithic vitric tuff and the samples of the historical inscriptions of the sojas cemetery were limestone and very fine-grained sandstone, quartz being the dominant mineral of these rocks. in terms of physical characteristics, the samples studied have medium density and porosity. in terms of durability and deterioration, all four samples were subjected to 15 cycles of the slake durability test in normal water and sodium sulphate solution. the degradation function model and half-life of all four samples were determined and analysed. the results show that all four samples have a lower slake-durability index in sodium sulphate solution than in normal water. due to the presence of quartz in lime or clay matrix, the samples of historical stone inscriptions from sojas cemetery have more water absorption and porosity and are more durable, and their half-life is lower than the samples from dashkasan rock temple.