تعیین درجه خطر سیلخیزی حوضه‌های آبریز استان مازندران با استفاده از یک روش توزیعی مبتنی بر gis

مهمترین گام اصلی برای پیشگیری و مقابله با اثرات مخرب سیلاب، شناسایی مناطق مستعد سیل‌خیزی در سطح حوضه آبریز و زیرحوضه‌های آن می‌باشد. برای تعیین پتانسیل سیل‌خیزی حوضه‌های آبریز روشهای مختلفی وجود دارد که استفاده از تکنیک‌های روی‌همگذاری لایه‌ها در بستر gis از پرکاربردترین آنها می‌باشد. در پژوهش حاضر برای محاسبه وزن‌های مناسب عوامل موثر در شکل‌گیری سیلاب از یک روش متفاوت که در آن اندرکنش بین عوامل مورد استفاده نیز در نظر گرفته می‌شود، استفاده شده است. پس از محاسبه ضرائب تاثیر هر کدام از عوامل ورودی و بدست آمدن وزن نهایی آنها، از ترکیب خطی لایه‌های ورودی برای ساخت نقشه درجه سیلخیزی محدوده مطالعاتی در پنج دسته مختلف (خیلی زیاد، زیاد، متوسط، کم و خیلی کم)، استفاده بعمل آمد. صحت‌سنجی نتایج حاصل از این روش توزیعی با سیلاب‌های خسارت‌زای مشاهداتی مقایسه گردید که نتایج بدست آمده حاکی از عملکرد بالای این روش به ویژه در شناسائی مناطق با درجه سیلخیزی زیاد و خیلی زیاد دارد. به عنوان نمونه، نتایج بدست آمده از روش توزیعی حاکی از آن است که وضعیت سیل‌خیزی در محل ایستگاه‌های هیدرومتری شیرگاهتالار، رزننور، سلیمان تنگه، قرآنتالار و دوآبچالوس در دسته با خطر سیل‌خیزی زیاد و خیلی زیاد قرار می‌گیرند که کاملاً با نتایج حاصل از سیلاب‌های مشاهداتی منطبق (که عمدتاً دارای سیلاب‌های با دوره بازگشت بزرگتر 50 و 100 سال هستند) می‌باشند. یکی از ویژگی‌های قابل توجه دیدگاه توزیعی این است که در این دیدگاه تغییرات مکانی مناطق در خطر سیل بدست می‌آید و با استفاده از آن می‌توان مناطق پر خطر را بهتر و با دقت بیشتری شناسائی نمود.

Determining the Flood Hazard Level of Mazandaran SubBasins Using a GISbased Distributed Method

The most important step for prevention of flood’s destructive effects is determining the floodprone areas over the catchment. There are several approaches for flood prioritization and flood hazard mapping when it comes to flood subject, but the distributed and GISbased methods are one of the best ones and widely used. Most of the studies that have carried out on this topic were based on analytical hierarchy process (AHP) or fuzzy analytical hierarchy process (FAHP) for estimating the weight of factors affecting the formation of the flood. These methods depend on experts comments and owing to their unfamiliarity with all factors that affect the flood formation, it maybe leads to significant biases in the final results and unreasonable analyses. On this basis, a new method which considers the interaction between the effective factors is used in this study. Finally, by using a linear combination the flood hazard map is created for the study area and divided into five classes including very high, high, moderate, low and very low. Verification of this approach by using recorded destructive floods at different hydrometric stations indicates that the performance of this method, especially onidentifying areas with very high and high hazard levels, is very remarkable. For example, the results of distributed approach in ShirgahTalar, RazanNoor, SoleimanTange, GhoranTalar and DoabChallos hydrometric stations are completely matched with recorded historical floods that most of them have the return periods higher than 50year and 100year. One of the great advantages of this approach is that it can predict and determine the spatial pattern of floodprone areas which is more important especially for local authorities and persons who are in areas with high danger of floods. After identifying the floodhazard areas, the local authorities can set preventive measures for reducing flooddamages, design evacuation plans and run campaigns such as posters and maps to inform the residents about the hazardous areas.