ارزیابی تغییرات ترکیبات شیمیایی و همبستگی آنها با هضم‌پذیری در علوفۀ برخی از گندمیان مرتعی خوزستان (مطالعه موردی: ماسه‌زارهای شمال‌غرب بستان)

اطلاع از هضم‌پذیری گونه‌های مختلف گیاهی موجود در ترکیبات گیاهی و اجزای فردی گیاه و همچنین آگاهی از چگونگی ارتباط هضم‌پذیری ‌علوفه مرتعی با ترکیبات شیمیایی علوفه یکی از ملزومات اساسی به‌منظور مدیریت کمی و کیفی هضم علوفه مرتع و  تغذیه دام در مرتع است. بررسی با هدف ارزیابی تغییرات ترکیبات شیمیایی علوفه در طول دوره رشد (از آغاز رویش              مجدد در اواخر زمستان تا مرحله بذر‌دهی) و تعیین ارتباط هضم‌پذیری علوفه با این ترکیبات در مهمترین گندمیان مرتعی گرمسیری شامل: cenchrus ciliaris, panicum antidotale  pennisetum divisum, و cymbopogon olivieriدر عرصه‌های ماسه‌زار استان خوزستان (شمال‌غرب ‌بستان) انجام شد. نمونه‌برداری‌های مکرر هر 20 روز یکبار انجام شد و براساس طول دوره رشد، تعداد آن در هر گونه متفاوت بود (به‌طوری‌‌که برای هر گونه در هر مرحله سه تکرار از هر نمونه، حداقل 10 پایه گیاهی برای هر تکرار، و برای گونه‌های فوق به‌ترتیب از راست به چپ 6، 6، 8 و 7 مرحله نمونه‌برداری شد). پروتئین خام (cp)، کربوهیدرات‌های محلول (wsc)، فیبر‌خام (cf)، الیاف‌نامحلول‌ در شوینده اسیدی (adf)، خاکستر و میزان قابلیت ‌هضم ‌ماده‌ خشک (dmd) به‌کمک دستگاه nirs تعیین و تجزیه واریانس، همبستگی و رگرسیون چندگانه بین شاخص‌های ارزش‌ غذایی و گونه‌های مختلف با مراحل رشد انجام شد. نتایج نشان داد که بین گونه‌های مختلف و مراحل مختلف رشد از نظر ارزش غذایی اختلافات معنی‌‌داری وجود داشت. به‌طوری که گونه cenchrus ciliaris با داشتن بالاترین dmd (72/49 درصد)، cp حدود 5/10 درصد، بالاترین درصد خاکستر و کمترین مقدار cf و  adfدارای برترین کیفیت در میان 4 گراس مرتعی بود و گونه pennisetum divisum با کمترین مقدار dmd و بالاترین cf و adf دارای پایین‌ترین کیفیت علوفه بود. همبستگی بین شاخص‌های ارزش غذایی گونه‌های مختلف با مراحل رشد نشان داد که قابلیت هضم ماده خشک با پیشرفت مراحل رشد، در سه گونه‌ اول دارای همبستگی منفی و معنی‌داری بود، اما در گونه cymbopogon olivieri این روند معنی‌دار نشد، درحالی‌که درصد پروتئین‌خام و خاکستر با زمان در کلیه گونه‌های مورد بررسی همبستگی منفی و معنی‌داری (در حد یک درصد) نشان دادند؛ درصد فیبر خام و adf با پیشرفت زمان در سه گونه مذکور همبستگی مثبت و معنی‌داری داشتند. به‌کمک رگرسیون چندگانه و بر مبنای همبستگی قوی و معنی‌داری که بین قابلیت هضم ماده خشک با cp، wsc، cf، adf و خاکستر وجود داشت معادلاتی برای برآورد قابلیت هضم ماده خشک ارائه گردید، به‌طوری‌که در این معادلات برای گونه pennisetum divisum 9616/.= 2r، در گونه cenchrus ciliaris 9817/.=2r، در گونه cymbopogon olivieri 9134/.=2r و برای گونه  panicum  antidotale 9712/.=2r بود.