بررسی تغییرات ماده آلی و عناصر غذایی خاک در شدتهای مختلف چرای دام (مطالعه موردی: مراتع کوهستانی چهارباغ استان گلستان)

خاک، گیاه و دام اجزای اصلی و فعال اکوسیستمهای مرتعی بوده و ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند، به‌طوری‌که تغییر در خصوصیات و ترکیب هر کدام به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم اجزای دیگر را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این پژوهش با هدف بررسی اثر شدتهای مختلف چرای دام بر ماده آلی و عناصر غذایی خاک در مراتع کوهستانی چهارباغ استان گلستان انجام شد. برای این منظور، پنج مکان مرتعی شامل قرق (منطقه مرجع)، منطقه کلید و مناطق بحرانی (اطراف آبشخور دام‌ها، حریم روستا و اطراف آغل دام‌ها) در منطقه مورد بررسی انتخاب گردید و در داخل هر یک از مکان‌های انتخابی، نمونه‌های خاک به روش سیستماتیک- تصادفی و با توجه به عمق ریشه‌دوانی گیاهان مرتعی، از عمق‌های 0 تا 20 و 20 تا 40 سانتی‌متر در اواخر فصل چرا برداشت گردید. سپس خصوصیات شیمیایی خاک شامل ماده آلی (om)، درصد ازت (n)، مقدار فسفر قابل جذب (p)، پتاسیم قابل جذب (k)، سدیم (na)، کلسیم (ca) و منیزیم (mg) برای هر یک از نمونه‌های خاک در آزمایشگاه تعیین شد. به‌منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها و مقایسه میانگینها، از آنالیز واریانس دو طرفه و آزمون دانکن استفاده شد. نتایج نشان داد که اثر مکان، عمق و اثر متقابل تمام ویژگیهای مورد مطالعه خاک در مناطق با شدتهای چرای متفاوت به غیر از اثر متقابل سدیم و منیزیم معنی‌دار می‌باشد و مناطق با شدت چرای متفاوت در ویژگیهای مورد مطالعه خاک با هم اختلاف معنی‌داری دارند. در همه مکان‌ها به‌استثنای منطقه بحرانی اطراف آغل، با افزایش شدت چرا از میزان ماده آلی، نیتروژن، فسفر و پتاسیم خاک کاسته می‌شود. ضمن اینکه میانگین مقادیر بیشتر عناصر غذایی و ماده آلی خاک در منطقه مرجع (قرق) و منطقه کلید با هم برابر بوده و بیشترین مقدار را دارند که نشان‌دهنده لزوم توجه به تعادل دام و مرتع، پراکنش مناسب دام در مرتع و به‌تبع آن جلوگیری از چرای مفرط در مراتع برای حفظ پایداری اکوسیستم‌ مرتع می‌باشد.