توسعه و سنجش کارایی یک معادله رگرسیونی برای برآورد تبخیر و تعرق گیاه مرجع بر مبنای روش فایو پنمن- مانتیث در ایران مرکزی

تاکنون روشهای متعددی جهت برآورد تبخیر و تعرق گیاه مرجع در نقاط مختلف دنیا ارایه شده است که از متداولترین و معتبرترین آنها می‌توان به روشهای ترکیبی خانواده پنمن و روشهای بلانی- کریدل، هارگریوز- سامانی و تورنت وایت اشاره نمود. به‌‌دلیل فقدان داد‌‌ه‌‌های لایسیمتری در اغلب مناطق کشور، ارایه معادله‌‌ براساس شرایط منطقه‌‌ای با دقت مناسب از اهمیت خاصی برخوردار است. هدف از این تحقیق ارایه معادله‌‌ای است که با مبنا قرار دادن روش فایو پنمن- مانتیث، بتوان مقدار تبخیر و تعرق مرجع را با حداقل عامل‌‌های اقلیمی برآورد کرد. در مرحله اول پس از جمع‌‌آوری داده‌‌های مورد نیاز چهار ایستگاه سینوپتیک مهم در ایران مرکزی (یزد، کرمان، شیراز و اصفهان) تبخیر و تعرق مرجع با استفاده از معادله فایو پنمن- مانتیث برآورد شد. در مرحله بعد، جهت افزایش دقت، حساسیت این معادله با استفاده از سه رویکرد شبکه عصبی، تحلیل عاملی و رگرسیون خطی بررسی و موثرترین عوامل بر تبخیر و تعرق مرجع با توجه به نتایج این سه رویکرد شناسایی شد. سپس با کمک آماره‌‌های مختلف صحت معادلات استخراجی بین تبخیر و تعرق مرجع و هر یک از عامل‌‌های موثر بررسی شد. به این ترتیب آماره‌‌های ضریب تعیین r2)) و میانگین ریشه مربعات خطا (rmse) و میانگین خطای مطلق(mae) ، برای هر ایستگاه و هر چهار روش محاسبه شد. نتایج بدست‌‌آمده نشان داد که دمای متوسط ماهانه بیشترین تاثیر را بر مقدار تبخیر و تعرق گیاه مرجع در هر ماه دارد. بر این اساس رابطه همبستگی بین تبخیر و تعرق مرجع و دمای متوسط ماهانه استخراج و به صورت معادله (et0 = - 0.0118 + 0.263 tmean) برای کل محدوده مطالعه محاسبه و ارایه گردید. نتایج این معادله در هشت ایستگاه ایران مرکزی شامل چهار ایستگاه اصلی فوق و همچنین برای صحت‌سنجی بیشتر در ایستگاههای بم، فسا، طبس و نایین، با استفاده از نتایج معادله‌های متداول هارگریوز- سامانی، تورنت وایت، بلانی- کریدل و معادله فایو پنمن- مانتیث مقایسه شد. نتایج نشان داد که معادله پیشنهادی که تنها وابسته به دمای میانگین ماهانه است دارای کارایی بسیار خوبی جهت برآورد تبخیر و تعرق مرجع در محدوده ایران مرکزی می‌باشد و نسبت به روشهای هارگریوز- سامانی، تورنت وایت و حتی در برخی مناطق بلانی- کریدل دارای دقت بیشتری است. واژه‌‌های کلیدی: تبخیر و تعرق مرجع، فایو پنمن- مانتیث، شبکه عصبی، تجزیه عاملی، رگرسیون خطی، ایران مرکزی.