طبقه‌بندی مقادیر شاخصهای کیفیت علوفه مراتع ییلاقی طالقان

به‌منظور حفظ وضعیت تغذیه‌ای دام و دستیابی به عملکرد مطلوب دام در مرتع، علوفه مرتع باید قادر به تولید حداقل نیازهای واحد دامی چراکننده در مرتع در مراحل مختلف فنولوژیکی باشد. اما به‌منظور اطلاع از اینکه آیا علوفه مرتع چنین قابلیتی را دارد یا خیر؟ نیاز به دستورالعملی که بر اساس مبانی علمی برای طبقه‌بندی شاخصهای کیفیت علوفه تدوین شده و در عین حال به لحاظ سادگی از قابلیت اجرایی و کاربردی بوسیله کارشناسان برخوردار باشد، محسوس است. تاکنون این‌گونه دستورالعمل‌ها برای گیاهان مرتعی کشور ارایه نشده یا کمتر به آن پرداخته شده است. به همین دلیل در این مقاله، ضمن ارایه اطلاعات جامع و کامل از مقادیر شاخصهای کیفیت علوفه گونه‌های مورد چرای دام در تیپ‌های گیاهی مراتع طالقان، گونه‌های مورد مطالعه از نظر مطلوبیت مقادیر شاخصهای کیفیت علوفه طبقه‌بندی شدند. گونه‌هایی که پروتیین‌خام آنها بیشتر از 7 درصد بود، خیلی مطلوب؛ آنهایی که پروتیین‌خام آنها کمتر از 5 درصد بود، نامطلوب (مطلوبیت‌کم) و گونه‌هایی که پروتیین‌خام آنها 7- 5 درصد بود، مطلوب در نظر گرفته شد. گونه‌هایی که هضم‌پذیری آنها بیشتر از 60 درصد بود، خیلی مطلوب؛ آنهایی که هضم‌پذیری آنها کمتر از 40 درصد بود، نامطلوب و گونه‌هایی که هضم‌پذیری آنها 60-40 درصد بود، مطلوب در نظر گرفته شد. گونه‌هایی که انرژی متابولیسمی آنها بیشتر از 8 مگاژول بر کیلوگرم ماده خشک بود، خیلی مطلوب؛ آنهایی که انرژی متابولیسمی آنها کمتر از 5 مگاژول بر کیلوگرم ماده خشک بود، نامطلوب و گونه‌هایی که مقدار انرژی متابولیسمی آنها 8- 5 مگاژول بر کیلوگرم ماده خشک بود، مطلوب در نظر گرفته شد. مقدار 7 درصد پروتیین‌خام، 50 درصد هضم‌پذیری و 8 مگاژول انرژی متابولیسمی، به‌عنوان حد ‌بحرانی آنها برای نیاز نگهداری یک واحد دامی (گوسفند زنده بالغ غیرآبستن و خشک با میانگین وزن 50 کیلوگرم) چراکننده در مرتع در نظر گرفته شد. مقدار نیاز روزانه (کیلوگرم علوفه خشک) معادل واحد دامی چراکننده در مراتع مورد مطالعه (گوسفند نژاد فشندی به وزن 7/60 کیلوگرم)، در شرایط مطلوب کیفیت علوفه مرتع، بین 5/1 تا 4/2 کیلوگرم در روز در تیپ‌های گیاهی منطقه تغییر می‌کند که در شرایط خیلی مطلوب کیفیت علوفه مرتع، کمتر از 5/1 کیلوگرم و در شرایط نامطلوب کیفیت علوفه مرتع، بیشتر از 4/2 کیلوگرم می‌باشد. مقدار علوفه لازم برای تامین نیاز روزانه معادل واحد دامی چراکننده در مراتع منطقه در مراحل مختلف فنولوژیکی شامل مرحله رشد رویشی، گلدهی و بذردهی به‌ترتیب عبارتند از: 3/1، 6/1 و 9/1 کیلوگرم که کمترین مقدار مربوط به مراحل اولیه رشد مرتع و بیشترین مقدار مربوط به مراحل پایانی رشد می‌باشد. نتایج، مباحث و دستورالعمل ارایه شده در این مقاله، به‌عنوان اطلاعات پایه برای مدیریت دام و مرتع منطقه مورد مطالعه و رویشگاههای مشابه آن در سطح کشور و تامین بخشی از اطلاعات مربوط به روشهای تعیین وضعیت، ظرفیت و گرایش مراتع می‌باشد.واژه‌های کلیدی: طبقه‌بندی شاخصهای کیفیت علوفه، نیاز روزانه دام، مرحله رشد، پروتیین‌خام، هضم‌پذیری، انرژی متابولیسمی