ارزیابی و تهیه نقشه بیابان زایی با روش فایو و یونپ در حوزه آبخیز کویر میقان

بیابان‏ ‏‏‏زایی معضلی جهانی بوده و اغلب کشورهای خشک و نیمه خشک جهان ازجمله ایران با این پدیده مواجه هستند. بیابان‌زایی محدودیت های بسیاری از لحاظ کشاورزی، تامین مواد غذایی، پرورش دام، توسعه صنعت و ارایه هزینه های خدماتی ایجاد می نماید. این پدیده فرایندی است که به‌تدریج توسعه و تشدید یافته و هزینه های اصلاح آن بشکل تصاعدی افزایش می‌یابد، بنابراین شناسایی و ارزیابی عوامل موثر در بیابان زایی و تعیین مناطق مبتلا به این معضل از ضروریات امر در هر منطقه می باشد. یکی از مناسبترین روشها جهت ارزیابی بیابان زایی روش فایو و یونپ می باشد که در آن فرایندهای متعددی جهت ارزیابی بیابان زایی بررسی و مطالعه می شود. زوال پوشش گیاهی، فرسایش آبی، فرسایش بادی، افت کمی و کیفی منابع آب و شورشدن خاک به همراه فشار دام و جمعیت بر روی محیط زیست فرایندهای اصلی مورد مطالعه در این تحقیق بوده اند. دوره زمانی ارزیابی یک دوره 20 ساله (87-1368) و با توجه به قدیمی ترین اطلاعات، عکس های هوایی و تصاویر ماهواره ای موجود بود. برای ارزیابی هر فرایند چندین شاخص در نظر گرفته شده و با برداشت های میدانی و مطالعات کتابخانه ای شاخصهای منتخب ارزیابی و امتیازدهی شده اند. چهار کلاس ناچیز، متوسط، شدید و خیلی شدید نیز جهت تفکیک درجات بیابان زایی در نظر گرفته شد. هر یک از فرایندها از سه جنبه وضعیت کنونی، سرعت و استعداد طبیعی بیابان زایی بررسی شدند. نقشه های بیابان زایی از جنبه های مذکور در محیط gis ترسیم و برای تهیه نقشه نهایی بیابان زایی تلفیق گردیدند. براساس نتایج بدست آمده در حوزه آبخیز کویر میقان به ترتیب 125853 هکتار (23%) اراضی در کلاس ناچیز، 251504 هکتار (45%) در کلاس متوسط و 158819 هکتار (29%) در کلاس شدید بیابان زایی قرار دارند. بیابان زایی شدید عمدتاً در سنگلاخهای کوهستانی و مناطق با شیب بالای 60 درصد که پوشش گیاهی فقیری دارند و در اراضی شور و سدیمی حاشیه کویر میقان مشاهده می گردد. زوال پوشش گیاهی و فرسایش آبی از عوامل اصلی بیابان زایی در این حوزه بوده و فشار چرای دام عامل اصلی تشدید بیابان زایی می باشد. نتایج بدست آمده بستری پایه و مناسب در راستای شناخت بهتر و مبارزه صحیح تر با پدیده بیابان زایی در منطقه مورد مطالعه ارایه داده است.