ارزش‌گذاری اقتصادی تاثیر تخریب اکوسیستم‌‌های مرتعی بر هدررفت عناصر غذایی خاک (مطالعه موردی: مراتع حوزه آبخیز سلمان، قم)

یکی از مهمترین کارکردهای اکوسیستم‌های مرتعی، ممانعت از فرسایش خاک و افزایش قدرت نگهداشت مواد مغذی، است. پژوهش حاضر، با  هدف برجسته نمودن تاثیر تخریب مراتع بر حفظ عناصر غذایی mg، ca، n، p و k در خاک و با تاکید بر نقش پوشش گیاهی در ممانعت از هدررفت این عناصر، در درمنه‌‌زارهای حوزه آبخیز سلمان قم، انجام شده است. برای این منظور، در هر یک واحد‌های کاری، در طبقات وضعیت ضعیف و خوب مرتع که به‌‌ترتیب، معرف مراتع تخریب شده و تخریب نشده می‌‌باشند؛ از خاک رویشگاه، نمونه‌برداری شد. سپس، با کاربرد مدل پسیاک اصلاح شده (mpsiac)، میزان خاک فرسایش یافته از هر واحد، برآورد شد. در ادامه، مقدار هدررفت عناصر مغذی با استفاده از نتایج تجزیه خاک و روابط مربوطه، محاسبه و  بر مبنای روش هزینه جایگزین؛ با برآورد کود جایگزین، ارزش پولی نگهداشت عناصر غذایی توسط اکوسیستم، محاسبه شد. نتایج نشان داد که؛ تخریب اکوسیستم‌‌های مرتعی منطقه، موجب فرسایش معادل 35/68 تن در هکتار در سال می‌شود که با کاهش عناصر مغذی خاک، سالانه هزینه‌ای معادل 11/6 میلیارد ریال (11606427781 ریال) به خدمات کارکردی اکوسیستم، خسارت وارد می‌کند. همچنین هر هکتار از مراتع خوب منطقه، می‌تواند سالانه از هدررفت عناصر مغذی به ارزش تقریبی 335/6 هزار ریال جلوگیری کند. نتایج حاکی از نقش موثر اکوسیستم‌‌های مرتعی در کنترل فرسایش و جلوگیری از هدررفت عناصر مغذی خاک است. آنچه مسلم است، جهت تاکید بیشتر بر نقش اکوسیستم‌‌های مرتعی در کنترل فرسایش خاک؛ توصیه بر این است که در پژوهش‌‌های بعدی، میزان فرسایش خاک، توسط دیگر روش‌‌های رایج نظیر؛ مدل جهانی فرسایش خاک (usle)، epm و ...، نیز برآورد و نتایج با همدیگر مقایسه شود.

an economic evaluation of the effect of rangeland ecosystems degredation on the loss of soil nutrients (case study: rangelands of salman in qom)

one of the functions of rangeland ecosystems is to prevent soil erosion and increase nutrient retention capacity. the present study was conducted to highlight the effect of rangelands degradation on the preservation of mg, ca, n, p, and k elements in the soil and emphasize the role of rangeland plants in preventing the wastage of these elements in the rangelands of the salman watershed in qom. for this purpose, a sample was taken from the soil of the habitat in each work unit, in the classes of poor and good rangeland conditions, representing degraded and non-degraded rangeland, respectively. then, the amount of eroded soil was determined from each unit using the modified psiac (mpsiac) model. in the following, the amount of loss of nutrients using the results of soil analysis and related relationships, was calculated and based on the replacement cost method; by estimating the alternative fertilizer, the monetary value of maintaining nutrients by the ecosystem was calculated. the results showed that the destruction of the rangeland ecosystems of the region causes erosion equivalent to 35.68 tons per hectare per year, which damages the functional services of the ecosystem at an annual cost of 11.6 billion rials (11606427781 rials) by reducing the nutrients of the soil. also, each hectare of good rangelands in the region can prevent the loss of nutrients with an approximate value of 335.6 thousand rials. the results indicate the effective role of the rangeland ecosystem in controlling erosion and preventing the loss of soil nutrients. what is certain to emphasize more the role of rangeland ecosystems in soil erosion control; it is recommended that are also estimated the amount of soil erosion by other common methods, such as the global model of soil erosion (usle), epm, etc., and the results are compared with each other in future research.