تاثیر قرق و تغییرات آب و هوایی بر خصوصیات پوشش گیاهی در رویشگاه‌های شور حاشیه کویر میقان اراک

تخریب مداوم پوشش گیاهی و خاک مراتع عمدتاً ناشی از عوامل طبیعی یا انسانی مانند چرای بی‌رویه دام است و شناخت میزان تغییرات انجام شده در اکوسیستم‌های مرتعی و علت آنها برای مدیریت مراتع ضروریست. بر این اساس پایش و بررسی روند تغییرات پوشش گیاهی و خاک در دو سایت قرق و تحت چرای دام در رویشگاه‌های شور حاشیه کویر میقان اراک طی سال‌های 1396 تا 1400 انجام شد. در هر سایت برای اندازه گیری پارامترهای گیاهی مانند درصد پوشش، تراکم و تولید از روش نمونه‌برداری تصادفی- سیستماتیک در طول شش ترانسکت به فواصل 100 متر از یکدیگر استفاده شد و نمونه‌برداری خاک نیز در طول ترانسکت‌های آماربرداری پوشش گیاهی انجام گردید. نتایج نشان داد که میزان تاج پوشش گیاهی سایت چرا شده در طول دوره آماربرداری از 23/43 تا 28/67 درصد و در سایت قرق از 32/8 تا 40 درصد در سال‌های مختلف متغیر بوده است. میانگین تولید کل علوفه سایت قرق در طول دوره آماربرداری از 174/6 تا 203/5 کیلوگرم در هکتار و میانگین تولید کل علوفه سایت چرا شده از 117/2 تا 139/1 کیلوگرم در هکتار در سال‌های مختلف متغیر بود. بیشترین مقادیر درصد پوشش و تولید علوفه کل سالانه در سال پرباران‌تر 1398 با 490 میلیمتر بارندگی و کمترین مقادیر پارامترهای مذکور در سال کم باران‌تر 1400 با 223 میلیمتر بارندگی سالانه مشاهده گردید. وضعیت مرتع به روش چهار فاکتوره در سایت قرق از درجه ضعیف تا خوب و در سایت چرا شده از درجه ضعیف تا متوسط در سال‌های مختلف متغیر بود. گرایش مرتع در سال‌های مختلف در سایت قرق مثبت یا ثابت و در سایت چرا شده منفی بود. بررسی شاخص­های خاک نشان داد که در طول دوره ارزیابی در سایت قرق و چراشده تغییرات شاخص‌های کربن آلی، پتاسیم و نیتروژن در سطح پنج درصد معنی‌دار بوده و تغییرات سایر شاخص‌ها معنی‌دار نشد. نتایج آزمون همبستگی و رگرسیون نیز نشان داد که میزان بارندگی سالانه و بارندگی فصل رویش بیشترین همبستگی مثبت را با تغییرات میزان تاج پوشش و تولید علوفه گیاهان منطقه دارند و بعد از آن فاکتورهای کربن آلی، نیتروژن، فسفر و پتاسیم همبستگی بالایی با نوسانهای تاج پوشش و تولید گیاهان داشتند. به‌طورکلی دو عامل چرای دام و نوسانهای اقلیمی به‌ویژه تغییرات میزان بارندگی سالانه بیشترین تاثیر را بر تغییرات خصوصیات پوشش گیاهی مراتع مورد مطالعه داشتند.