ارزیابی و معرفی جمعیت‌های امید بخش گون علوفه ای (astragalus spp.) برای احیاء مراتع نیمه استپی ایران (استان کردستان)

گون ها (astragalus spp.) از جنبه های تولید علوفه، حفاظت خاک و غیره ارزشمند هستند. به منظور ارزیابی استقرار و رشد گون های علفی، تعداد 10 اکسسشن متعلق به گونه‌هایastragalus vegetus ،as. brevidens ،as. brachyodontus  ،  as. effususو as. cyclophyllus در سنندج در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار بررسی گردیدند. کاشت بذور در آبان 1397 و صفات درصد استقرار گیاه، شادابی عمومی، متوسط ارتفاع و قطر تاج بوته، تعداد شاخه در بوته، متوسط وزن تر و خشک بوته و نسبت وزن خشک به تر بوته در سال های 1399 و 1400  اندازه گیری گردید. مطابق نتایج تجزیه واریانس مرکب، اثرات ژنوتیپ و سال برای تمام صفات و اثرمتقابل سال × ژنوتیپ هم باستثنای درصد استقرار و درجه شادابی برای سایر صفات در سطح یک درصد معنی دار بود. نتایج نشان داد که جوانه زنی بذر گون احتمالا بواسطه خواب بذر یا نوعی مکانیسم تحمل تنش های محیطی تدریجی بود و در سال 1400 میانگین درصد استقرار گیاهان 37%، تعداد شاخه اولیه 7.3 عدد، ارتفاع و قطر تاج به ترتیب 35.2 و 35.9 سانتی متر، وزن تازه و خشک بوته به ترتیب 68.2 و 39.1 گرم و نسبت وزن خشک به تر بوته 0.58 بود. در تجزیه به مولفه های اصلی(pca)، دو مولفه اصلی pc1 وpc2 حدود 80% واریانس کل را توجیه و در بای پلات مربوطه ژنوتیپ های با مقادیر بالای شادابی، ارتفاع و قطر تاج و وزن گیاه و بنابراین عملکرد بالای علوفه به طور عمده در ناحیه سوم با مقادیر pc1 منفی و مقادیر کوچک و غالبا مثبت pc2 قرار داشتند. در کل، مطابق نتایج مقایسه میانگین ها و تجزیه pca، اکسسشن as. effusus دره شهداء (آذر غربی) و سه اکسسشن گونه as. vegetus   (زرشک قزوین، سارال کردستان و قره باغ آذر غربی) به عنوان اکسسشن های با عملکرد و اجزای عملکرد علوفه بالا و سازگار برای احیای مراتع مخروبه استان کردستان و مناطق مشابه معرفی می گردد.

Evaluation and introduction of promising milkvetch (Astragalus spp.) populations in order to rehabilitate semisteppe rangelands of Iran (Kurdistan province)

Astragalus spp. are valuable in forage production, soil protection, etc. To evaluate the establishment and growth of herbaceous milkvetch, 10 genotypes, belonging to five species, including Astragalus vegetus. As.brevidens, As. brachyodontus, As. effusus and As. Cyclophyllus, were studied in Sanandaj in a randomized complete block design with three replications. Seed sowing was done in November 2018, and traits of plant establishment percentage, vigor, height and diameter of plant crown, number of branches per plant, average fresh and dry weight of the plant, and the ratio of dry to wet weight of the plant in 2019 and 2020 years was measured. According to the combined analysis of variance, the effects of genotype and year for all studied traits and the interaction of year × genotype were significant (p≤0.01) except for the percentage of establishment and the plant vigor for other traits. Results showed that seed germination, probably caused by seed dormancy or a stress tolerance mechanism, was gradual. In 2020, the mean of plant establishment was about 37%, the number of primary branches was 7.3, plant height and crown diameters were 35.2 and 35.9 cm, respectively, plant fresh and dry weight were 68.2 and 39.1g, and the dry to fresh weight ratio was 0.58. Results of principal component analysis (PCA) showed that two main components (PC1 and PC2) determined 80% of total variance and genotypes with high forage yield located in the third zone of biplot with a negative value of PC1 and mainly positive for PC2. In addition, the accession of As. effusus (West Azerbaijan) and three accessions of As. vegetus (Qazvin, Kurdistan and West Azerbaijan) in terms of adaptation and forage production are introduced as high forage yield and adaptable ones for rehabilitation of rangelands in Kurdistan and similar areas in the country.