واکاوی تغییرات زمانی و مکانی روزهای گردوغبار در فلات مرکزی ایران

پدیده گردوغبار به دلیل ارتباط تنگاتنگی که با سلامت عمومی جامعه دارد از اهمیت خاصی برخوردار است. محققان زیادی به دنبال روش های کاهش اثرات مضر این پدیده هستند. به همین منظور داشتن اطلاعات کافی درباره ماهیت الگوی مکانی و زمانی این پدیده برای همه پژوهشگران از اهمیت خاصی برخوردار است. پدیده گردوغبار از خطرات طبیعی و مرسوم فلات مرکزی ایران است. در این مطالعه با استفاده از کدهای 06 و 07 اخذشده از 50 ایستگاه سینوپتیک واقع‌شده در منطقه موردمطالعه به واکاوی آماری در مقیاس سالانه و ماهانه در دوره آماری 2006 الی 2018 پرداخته شد. همچنین الگوی مکانی روزهای گردوغبار با دیدهای افقی کمتر از 1000 متر ، 1000 تا 1500 متر و 1500 تا 3000 متر در منطقه موردمطالعه ترسیم شد. نتایج نشان داد در دید افقی کمتر از 1000 متر،  ایستگاه زاهدان با 113 روز و همچنین ایستگاه طبس با 91 روز گردوغبار از فراوانی بالاتری برخوردار هستند. ضمناً ایستگاه های زاهدان و شهر رضا با تعداد روزهای گردوغبار 91 و 55 روز با دید افقی بین 1000 تا 1500 متر نیز دارای بالاترین فراوانی روزهای گردوغبار در منطقه موردمطالعه بودند. همچنین نتایج نشان داد که ایستگاه های سینوپتیک طبس با 661 روز ، اراک با 528 روز و زاهدان با 511 روز گردوغبار بادید افقی 1500 تا 3000 متر در دوره آماری مطالعه (2018-2006) از اهمیت بالاتری برخوردار هستند. همچنین نتایج بررسی فصلی روزهای گردوغبار در دوره آماری مدنظر، نشان داد، فصل بهار با بیش از 46 درصد بیشترین وقوع گردوغبار را داشته است. واکاوی آماری ماهانه مشخص گردید، بیشترین رخداد گردوغبار در خرداد و اردیبهشت‌ماه ثبت‌شده است. نتایج بررسی پهنه بندی تغییرات مکانی روزهای گردوغبار نشان داد با توجه به گستردگی منطقه الگوی مکانی منظمی وجود ندارد. اما به‌طورکلی در هر سه‌سطح دید افقی تمرکز این پدیده بیشتر قسمت های جنوب شرقی منطقه موردمطالعه است.

Analyzing the temporal and spatial variations of dust days in the central plateau of Iran

The dust phenomenon is of particular importance because of its close association with public health. Many researchers are looking for ways to reduce the harmful effects of this phenomenon. To this end, having information about the nature of the spatial and temporal pattern of this phenomenon is of particular importance to all researchers. Dust is one of the natural hazards of the central Iranian plateau. In this study, statistical analysis was performed on a yearly and monthly basis in the period 2006 to 2018 using codes 06 and 07 obtained from 50 synoptic stations located in the study area. Also the spatial pattern of dust days with horizontal views less than 1000 m, 1000 to 1500 m and 1500 to 3000 m in the study area was plotted. The results also showed that Tabas synoptic stations with 661 days, Arak with 528 days and Zahedan with 511 days with 1500 to 3000 m horizontal view were more important in the study period. Also, the results of seasonal survey of dust days in the statistical period showed that spring with more than 42% had the highest occurrence of dust. The results showed that in the horizontal view of less than 1000 m, Zahedan station with 113 days and Tabas station with 91 days of dust had higher frequency. Meanwhile, Zahedan and Shahreza stations with 91 and 55 days of dust with a horizontal view of 1000 to 1500 meters also had the highest frequency of dust days in the study area. Monthly statistical analysis revealed that most of the dust events were recorded in June and May. The results of spatial variation of dust days showed that there is no regular spatial pattern due to the extent of the area but in general in all three classes of horizontal view the focus of this phenomenon is most of the southeastern part of the study area.