مطالعه‌ی قابلیت بیابان‌زایی بر اساس تغییرات کاربری اراضی و معیار اقلیم در دشت دامغان

در چهار دهه گذشته تغییرات کاربری اراضی در ایران به‌عنوان یک عامل انسانی بیابان‌زایی با سرعت فزاینده به وقوع پیوسته و منجر به تشدید روند تخریب اراضی در انواع کاربری ها گردیده است. در این پژوهش با توجه به دامنه گسترده این تغییرات، از فن آوری سنجش‌ازدور در ارزیابی تغییرات کاربری اراضی و پوشش گیاهی در دشت دامغان استفاده شد. اراضی منطقه با روش طبقه بندی نظارت‌شده به سه کلاس با کاربری اراضی بایر، اراضی دارای پوشش گیاهی (کشاورزی و مرتعی) و شهری تقسیم گردید و تغییرات کاربری ها در طی چهار دوره زمانی با یکدیگر مقایسه شدند. نتایج حاکی از وجود روند افزایشی 184 و1.07 درصدی به ترتیب در سطح کاربری های اراضی شهری و بایر و کاهش 15.7 درصدی در کاربری اراضی دارای پوشش گیاهی (کشاورزی و مرتعی) بوده است. با بهره گیری از شاخص نرمال شده اختلاف پوشش گیاهی ndvi نیز نتایج حاصل از کلاسه بندی پوشش گیاهی منطقه بدین‌صورت بود که کلاس یک (شاخص کوچک‌تر از صفر)، از 93.2  به 99.5 درصد افزایش، کلاس دو (شاخص بین 0 تا 0.2)، از5.6  به 0.38 درصد، کلاس سه (شاخص بین 2/ 0تا 0.5)، از 1.1 به 0.01 درصد و کلاس چهار (شاخص بین 5/ 0تا 1) از 0.03 درصد به صفر کاهش‌یافته است که حاکی از صحت یافته های حاصل از بررسی تغییرات کاربری بوده و هر دو موید افزایش اراضی بایر و کاهش پوشش گیاهی می باشند. همچنین با بهره گیری از شاخص های اقلیمی مدل ایرانی ارزیابی پتانسیل بیابان‌زایی نتایج حاصل از محاسبات 17 ساله در طی دوره آماری 1376 تا 1392 نشان دهنده ی روند کاهشی بیابان زایی در سه کلاس ضعیف، شدید و بسیار شدید و روند افزایشی در کلاس متوسط بوده است. درنهایت با تلفیق یافته های حاصل  از مدل ایرانی و نتایج حاصل از  روش های سنجش‌ازدور، وجود روندی ضعیف از بیابان‌زایی بر اساس معیار اقلیم در منطقه مورد تائید قرار گرفت.

The survey of desertification potential in Damghan plain by using meteorological data and land use variations

In the past four decades, land use changes in Iran, have become more frequent as a human desertification factor, which has led to an intensification of land degradation in all types of land uses. In this research, due to the wide range of these changes, we used remote sensing technology to assess land use and vegetation changes in Damghan plain. The area of the study region was classified into three classes including unutilized land, lands with vegetation cover (agriculture and pasture) and urban areas using supervised classification strategy and the changes of the land uses were compared over four periods. The results indicated an increase of 184% and 1.07% respectively in urban land use and unutilized land use and a 15.7% reduction in lands with vegetation (agriculture and pasture). Using the Normalized Difference Vegetation Index(NDVI), the results of classification of vegetation in the region were such that class 1 (index less than zero), from 93.3 to 99.5 percent increase, class II( Between 0 and 0.2), from 5.6 to 0.38 percent, and the third class (index ranging from 0.2 to 0.5), from 1.1 to 0.01 percent, and class four (index ranging from 0.5 to 1) has changed from 0.03 to 0%, which indicates the validity of the findings from the review of the changes in land use, both of which indicate an increase in dry land and a decrease in vegetation. Also by using the Iranian model’s climatic indices, the potential of desertification, the results of the 17year calculations during the period of 1997 to 2013 indicated that desertification had decreasing trend in three classes: weak, severe and very severe, and increasing trend in the middle class. Finally, by combining the findings from the Iranian model and the results of remote sensing method, a weak trend in desertification based on climate criteria in the region was confirmed.