شناسایی مناطق و کانون‌های مولد گردوغبار در استان ایلام

پدیده گرد و غبار یکی از زیان‌بارترین بلایای طبیعی مناطق خشک و نیمه‌خشک جهان و به خصوص ایران بوده و مشکلات زیست‌محیطی و انسانی را در این نواحی به وجود آورده است. علت اصلی وقوع پدیده‌ی گرد و غبار در ایران، تغییر اقلیم، تخریب عرصه‌های طبیعی و نابودی پوشش گیاهی اعم از جنگل‌ها و مراتع و گسترش بیابان در کشور و نیز در کشورهای همسایه به‌ویژه عراق هست. استان ایلام به دلیل همجواری با پهنه‌های وسیع بیابانی نظیر صحرای عراق به طور مکرر در معرض گرد و غبارهای شدید قرار می‌گیرد. هدف از این پژوهش شناسایی کانون‌ها و نقاط بحرانی تولید گرد و غبار در استان ایلام می‌باشد. در این پژوهش در مرحله اول داده های بلند مدت اقلیمی (8 ایستگاه هواشناسی سینوپتیک)، پوشش گیاهی، فیزیوگرافی منطقه مورد مطالعه تهیه شد. در مرحله دوم اقدام به نمونه‌برداری از عمق 30-0 سانتی‌متری خاک از برخی نقاط کل استان ایلام گردید، سپس نمونه های خاک جهت انجام تجزیه های فیزیکی و شیمیایی به آزمایشگاه منتقل شدند. در مرحله سوم نقشه های پارامترهای اقلیمی و خاکی با استفاده از مدل سازمان محیط‌زیست آمریکا تهیه گردید و در نهایت پس از تلفیق نقشه‌ها، نقاط بحرانی، فوق بحرانی استان تهیه گردید. نتایج نشان داد منطقه بهرام‌آباد بخش مرکزی شهرستان مهران و مناطق ابوقریب و ابوغویر از بخش موسیان شهرستان دهلران به دلیل بیشترین مطابقت با معیارهای شناسایی کانون گرد و غبار، به عنوان کانون‌های خیلی بحرانی منشا گرد و غبار در استان ایلام انتخاب شدند. این تحقیق با شناسایی و تهیه نقشه کانون‌های مولد گرد و غبار می‌تواند کمک قابل توجهی در زمینه‌های راهبردی، پیشگیری و مهار این پدیده نماید.

Identification of dust sources in Ilam province

Dust storm phenomenon is one of the most damaging natural disasters in arid and semiarid regions of the world especially in Iran caused problem on human health and environment. The main reason of dust storm event can be climate change, destruction of natural ecosystems, deforestation, and destruction of rangelands in Iran and neighbor countries like Iraq. Ilam province due to adjacent to vast deserts such as the Iraq Sahara is exposed to severe dust storm continuously. The aim of this study was to identify the critical points of dust sources in Ilam province. At first step, longterm climate data (8 synoptic weather stations), vegetation cover, and physiography of study area were collected. In the second step, soil sampling was carried out at 030 cm soil depths in some places in Ilam province and then these soil samples were transferred to the soil laboratory for chemical and physical analyses. In the third step, by using USEPA model, soil and the maps of climatic parameters were prepared and finally critical and high critical dust source points were mapped through integration of different maps in Ilam province.  The results showed that the Bahram Abad area in the central Mehran and AbuGhoraib and AbuGhovayr areas in Musian part, Dehloran city were selected as high critical sources of dust storm in Ilam province due to the highest corresponding with dust storm identification criteria. This project could be useful for prevention and control of dust storm via identification and dust storm maps.