بررسی و مقایسه مهمترین عوامل موثر بر مدیریت چرا از دو دیدگاه بهره‌برداران و کارشناسان در مراتع قشلاقی و ییلاقی طایفه شش بلوکی(مطالعه موردی: استان‌های فارس و بوشهر)

اعمال مدیریت چرا از دو دیدگاه کارشناسان و بهره برداران بومی هر کدام به تنهایی تا کنون نا کارآمد بوده است. برای حل این مشکل، شناخت عوامل موثر بر مدیریت سنتی(بهره‌برداران عشایری) و مدیریت کارشناسی(فنی) چرا و مراتع به بهره‌برداری مطلوب از مرتع کمک می‌نماید. به منظور تعیین و اولویت‌بندی مهمترین عوامل موثر بر مدیریت چرا در زیست بوم عشایر قشقایی(طایفه شش بلوکی) در سال‌های 1394 و 1395، اقدام به نمونه آماری به تعداد  405 خانوار(با استفاده از فرمول کوکران) از گروه بهره‌برداران عشایری و نیز 45 نفر از گروه کارشناسان مطلع و خبره در زمینه کوچ و مدیریت چرای دام در استان‌های فارس و بوشهر شد. روش تحقیق، پیمایش توصیفی و تحلیلی و ابزار تحقیق پرسش‌نامه همراه با مصاحبه بود. در این تحقیق نظرات دو گروه آماری در قالب طیف (پنج گزینه‌ای) لیکرت جمع آوری شد و سپس از طریق آزمون‌های ناپارامتریک مانند مان ویتنی و کروسکال والیس مورد مقایسه آماری قرار گرفت. نتایج نشان داد که نظرات کارشناسان و بهره‌برداران در اولویت‌بندی عوامل موثر بر مولفه‌ها و زیر مولفه‌های مدیریت چرا در اکثر موارد، تفاوت معنی‌داری وجود دارد(0.01>p). در برخی موارد، میزان اختلاف نظرات بین دو گروه پاسخگو ناچیز می‌باشد. از نتایج تلفیق دو دیدگاه کارشناسان و بهره‌برداران می‌توان عوامل موثر بر مولفه زمان چرا (کاهش بارندگی و خشکسالی‌های پی در پی، وقوع سرمای زودرس در ییلاق، وقوع گرمای زودرس در قشلاق، کافی بودن علوفه در مرتع، کمبود آب در مراتع قشلاقی)، مولفه پراکنش مکانی چرا (نقش چوپان در هدایت گله، چگونگی توزیع منابع آب در مرتع)، مولفه نوع و ترکیب دام (شرایط پستی و بلندی مرتع، فاصله از منابع آب، نوسانات اقلیمی و وقوع خشکسالی‌های پی در پی) و همچنین مولفه تعداد دام (معیشت بهره‌بردار، خشکسالی و نوسانات اقلیمی و میزان بارش‌های سال) را بر شمرد. به طور کلی بین نظرات کارشناسان در خصوص پاسخگویی به پرسش‌های تحقیق، همگنی بیشتری وجود دارد ولی بین نظرات بهره‌برداران(چه بین تیره‌ها و چه بین بنکوهای مختلف) همگنی کمتری وجود دارد.

Investigation and comparison the most important factors affecting on Grazing management of two viewpoint of beneficiaries and experts in winter and summer quarter rangelands in Tribe ot ShishBlokii(Case Study: Provinces of Fars and Busher)

In order to determine and prioritize the most effective factors on grazing management in Qashqai Nomads’ ecosystem (Shesh Boluki tribe), sampling was done by selecting 405 households (using Cochran formula) from nomad exploiters and 45 individuals from experts with experiences in migration and grazing management in Fars and Bushehr provinces in 2015 and 2016. The survey used descriptive participant observation with questionnaires and interviews. In this study, the viewpoints of two statistical groups were obtained through Likert scale (fivepoint scale) and then the analysis was done using nonparametric tests including Mann Whitney and KruskalWallis test. he result showed a significant difference between the viewpoints of exploiters and experts regarding prioritization of effective factors on elements and sub elements of grazing management (P<0.01). The result from integration of exploiters and experts viewpoints showed that effective factors on the element of grazing time were consisted of decreasing in precipitation and frequent drought, early cold weather in summer rangelands, early warm weather in winter rangelands, sufficient foliage in rangeland, water scarcity in winter rangelands; element of spatial distribution of grazing was included of role of shepherd in herd movements and distribution of watering points in rangeland; element of type and composition of herd were consisted of  topographical condition, distance from watering point, climate variability and frequent droughts, and also element of livestock number was consisted of exploiter’s livelihood, drought and climate variability and interannual precipitation. In general, a more homogenous answer was observed between expert viewpoints.