اثر طبقه ارتفاعی و عوامل فیزیکی و شیمیایی خاک برخصوصیات عملکردی و پراکنش گونه کمای ییلاقی (ferula haussknechtii h wolhff ex rech) (مطالعه موردی: مراتع باینچوب سارال، کردستان)

شناخت عوامل محیطی (ارتفاع و پارامترهای خاکی) موثر بر پوشش‌گیاهی یکی از موارد مهم در مدیریت مراتع و بهره‌برداری پایدار گیاهان دارویی می‌باشد. این تحقیق به منظور ارزیابی عوامل محیطی موثر بر خصوصیات عملکردی (بیوماس، تراکم، زادآوری، درصد پوشش، قطر و غنای گونه‌ای) گونه ferula haussknechtii h. wolhff ex rehc. f. در مراتع سارال کردستان انجام شد. پس از تعیین سه منطقه ارتفاعی (1850، 2250 و 2650 متر) نمونه‌برداری به روش تصادفیسیستماتیک در امتداد ترانسکت و داخل پلات‌های یک و نیم مترمربعی با برداشت بیوماس، درصد پوشش، ارتفاع، قطر، تراکم انجام شد. در داخل هر پلات نمونه خاک از عمق (030 سانتی‌متری) برداشت شد. ویژگی‌های بافت خاک، آهک، اسیدیته، هدایت الکتریکی، نیتروژن، پتاسیم، فسفر و سدیم در آزمایشگاه اندازه‌گیری شد. به منظور تعیین عوامل تاثیرگذار بر پراکنش پوشش‌گیاهی، از روش تجزیه مولفه‌های اصلی (pca) با استفاده از نرم افزار pcord استفاده شد و تجزیه واریانس داده‌ها با استفاده از طرح کاملاً تصادفی در نرم‌افزار r صورت گرفت، همچنین برای بررسی رابطه بین گونه و عوامل محیطی از روش آنالیز تطبیقی متعارفی (cca) استفاده شد. نتایج نشان داد که بیوماس هوایی، درصد پوشش گیاهی، ارتفاع و تراکم این گونه با افزایش ارتفاع افزایش و قطر یقه این گونه کاهش می‌یابد. بیوماس هوایی، درصد پوشش، قطر و ارتفاع این گونه با نیتروژن، کربن، پتاسیم، سیلت و رس همبستگی مثبت و با اسیدیته، فسفر و شن همبستگی منفی دارد. همچنین نتایج نشان داد که با توجه به تاثیر این گونهٔ ارزشمند مناطق ییلاقی در تثبیت خاک، تامین علوفه و تولید مواد موثره دارویی، موثرترین عوامل در استقرار این گونه ارتفاع از سطح دریا، نیتروژن، کربن، رس و سیلت می‌باشند. از آنجایی که هر گونه گیاهی نیازهای اکولوژیکی مشخصی نسبت به خصوصیات خاک و عوامل فیزیوگرافی دارد، مطالعه و شناخت  نیازهای اکولوژیکی این گونه می‌تواند به معرفی بهتر این گونه در مناطق مستعد و همچنین استقرار بهتر آن جهت اصلاح و احیا پوشش گیاهی کمک کند.

Effects of altitude gradient and physical and chemical soil factors on functional and distribution characteristics of Ferula haussknechtii H. Wolhff ex Rech. f. (Case study: Bayenchob Rangelands, Saral of Kurdistan)

This research was conducted to evaluate the environmental factors affecting functional characteristics (biomass, density, regeneration, cover%, basal area and species richness) of Ferula haussknechtii in Saral rangelands of Kurdistan. After determining three altitude classes (1850, 2250 and 2650 m), a systematicrandom sampling was performed to measure aboveground biomass, cover percentage, height, basal area, and density of Ferula haussknechtii with 1.5m2 plots along transects. In each plot, a soil sample was taken from 030 cm soil depth. Soil texture, CaCo3, acidity, electrical conductivity, nitrogen, potassium, phosphorus, and sodium were measured in the laboratory. Analysis of variance of data was done using a randomized complete design with R software, and also CCA was used to compare the relationship between species and environmental factors. The results showed that aboveground biomass, vegetation percentage, height and density of Ferula haussknechtii increased with increasing altitude, while the basal area of this species decreased. The green biomass, cover percentage, basal area and height of this species were positively correlated with nitrogen, carbon, potassium, silt and clay and negatively correlated with acidity, phosphorus and sand. The results also showed that due to the impact of this valuable species on the soil stabilization, forage supply and production of active ingredients, altitude, nitrogen, carbon, clay and silt were the most effective factors in establishing this species.