ارزیابی قابلیت طبیعت گردی مراتع با استفاده از مدل ارزیابی چند معیاره مبتنی بر منطق فازی (منطقه مورد مطالعه: مراتع منطقه حفاظت‌شده جهان‌نما)

مراتع به عنوان یکی از وسیع‌ترین بوم‌سازگان‌های خشکی در سطح دنیا منبع زندگی میلیون‌ها انسان هستند. این بوم سازگان‌ها در ایران در طی سالیان اخیر به دلایل مختلف دچار تخریب و کمبود بازدهی شده است و باید به دنبال معیشت جایگزین برای مردم بومی متکی به مرتع بود. طبیعت گردی با محوریت مردم بومی می‌تواند یک راه جایگزین باشد. پیاده کردن طبیعت گردی در مراتع باید با رعایت توانمندی عرصه صورت گیرد. در این مطالعه مجموعه ای از معیارها با در نظر گرفتن حفاظت سرزمین برای ارزیابی تناسب طبیعت گردی مد نظر قرار گرفته است. با استفاده از روش ارزیابی چندمعیاره مبتنی بر منطق فازی این معیارها استاندارد سازی، وزن دهی و ترکیب شدند. نتایج نشان داد معیارهای جذابیت و حفاظت با وزن 0.444 و 0.221 مهم‌ترین معیارهای تعیین تناسب طبیعت گردی هستند. نتایج ارزیابی تناسب طبیعت گردی در مراتع منطقه حفاظت‌شده جهان‌نما نشان داد بیش‌ترین سطح دارای تناسب خوب در تیپ گیاهی festuca – bromus  که در اطراف روستای جهان‌نما واقع شده است، قرار دارد. به طور کلی از 15361 هکتار مرتع موجود، 1516.5 هکتار تناسب خوبی برای مرتع دارد. دلیل این امر چشم اندازه های زیبا، تنوع توپوگرافیک، نزدیکی به روستای جهان‌نما به عنوان مرکز خدمات دهی، وجود راه دسترسی و اقلیم مطلوب است. روش مبتنی بر منطق فازی که در این مطالعه استفاده شد انعطاف بالایی در خصوص تغییر ترکیب و وزن معیارها دارد. معیارهای پیشنهاد شده در این مطالعه می‌تواند به عنوان مبنایی برای ارزیابی تناسب در سایر مراتع ایران مورد استفاده قرار گیرد.

Suitability analysis for Ecotourism in rangelands using Fuzzy logic based multicriteria model (case study: rangeland of Jahan Nama Protected Area)

Rangelands, as one of the world’s largest terrestrial ecosystems, are the source of millions of lives. Over the past decades in Iran, these ecosystems have been suffered from degradation and lack of productivity for many reasons and hence there is an urgent need to seek alternative livelihoods for rangeland locals and stakeholders. An alternative livelihood is community based tourism. Rangeland ecotourism should be in accordance with the potential of the area. In this study, a set of criteria was considered regarding land conservation for suitability analysis. These criteria were standardized, weighed and integrated using fuzzy logic based multicriteria model. The results showed that attractiveness and conservation criteria, characterized with weights of 0.444 and 0.222, were the most important criteria for suitability analysis. The results of suitability analysis in the rangelands of Jahan Nama Protected Area showed that FestucaBromus vegetation type, located around village of Jahan Nama, had the highest suitability. As a whole, of 15361 hectares rangeland area, 1516.5 ha are suitable for rangeland land use. This can be attributed to beautiful landscapes, topographic diversity, and proximity to the Jahan Nama village as the service center, access road and favorable climate. The fuzzy logic based multicriteria model, used in this study, showed high flexibility in weight of criteria. The criteria suggested here could be promising as a base for suitability analysis in other rangelands of Iran.