عوامل موثر بر مشارکت بهره‌برداران در عملیات حفاظتی طرح‌‌های مرتع‌داری در استان فارس

این مطالعه با هدف شناسایی عوامل موثر بر مشارکت دامداران مرتع‌دار در عملیات حفاظتی طرح‌های مرتع‌داری استان فارس انجام شد. برای این منظور با توجه به شرایط آب و هوایی، پوشش گیاهی و تعداد طرح‌های مرتع‌داری اجرا شده و بر اساس روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌بندی شده، 89 طرح‌ مرتع‌داری انتخاب گردید. سپس با توجه پرسشنامه‌های طراحی شده با 267 بهره‌بردار فعال (10 تا 100 درصد بهره‌برداران با توجه به تعداد بهره‌برداران هر طرح) در مراتع در نیمه دوم سال 1393 و بهار سال 1394 مصاحبه و داده‌های لازم جمع‌آوری شد. مدل‌ رگرسیون پواسون و روش شبه برآورد حداکثر درستنمایی برای شناسایی عوامل موثر بر مشارکت مرتع‌داران در عملیات حفاظتی طرح‌های مرتع‌داری استفاده شد. براساس نتایج تاثیر متغیرهایی مانند تجربه‌ی بهره‌برداران و تعداد دامداران عضو هر طرح مرتع‌داری بر میزان مشارکت آن‌ها در عملیات حفاظتی طرح‌های مرتع‌داری منفی و در سطح یک درصد معنی‌دار بوده‌است. متغیرهایی مانند سطح تحصیلات رسمی، تعداد افراد شاغل خانوار در بخش کشاورزری و ارتباط با اداره‌های منابع طبیعی و تشکل‌های مربوطه دارای رابطه مثبت با مشارکت در عملیات حفاظتی طرح‌های مرتع‌داری می‌باشند، اما این رابطه معنی‌دار نبوده‌است. تاثیر متغیرهایی مانند میزان اطلاعات دریافتی بهره‌برداران بعد از شروع فعالیت در طرح‌های مرتع‌داری، مدت زمان استفاده از مراتع برای چرای دام، مقدار اراضی مرتعی هر مرتع‌دار در قالب طرح و تعداد گوسفند و بز داشتی بر میزان مشارکت آن‌ها در عملیات حفاظتی مثبت و در سطح یک درصد معنی‌دار بوده‌است. براین اساس لازم است با ترکیب دانش محلی و علمی اهمیت برنامه‌ها و عملیات حفاظتی را برای بهره‌برداران بیان کرد. و با توانمند نمودن بهره‌برداران و فراهم نمودن زمینه‌ی سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های تکمیلی مناسب، امکان مشارکت بیشتر آن‌ها در عملیات حفاظتی و استفاده از خدمات مراتع و معیشت پایدار را فراهم نمود.

Factors affecting ranchers’ participation in the conservation activities of range management projects in Fars province

The aim of this study was to identify the factors affecting ranchers’ participation in the conservation activitiesof range management projects in Fars province. Using stratified random sampling method, 89 rangeland projects were selected based on the climatic conditions, vegetation cover, and the number of range management projects implemented. Data were collected using designed questionnaires and interviewing with 267 active ranchers in the rangelands. Poisson regression model and quasimaximum likelihood estimation were used to identify the factors affecting participation of ranchers in the conservation activitiesof range management projects. According to the results, variables such as experience of ranchers and the number of ranchers in each range management project had a negative effect on the participation of ranchers in the conservation activitiesand it was significant at 1% level. Variables such as the level of formal education, the number of households employed in the agricultural sector and the relation with Natural Resources Offices and the relevant organizations had a positive relationship with participation in conservation activities; however, it was not statistically significant. Variables such as the amount of information passed to the ranchers after their involvement in range management projects, duration of grazing, the area of rangeland allocated to each rancher in the project, and the number of sheep and goats had a significant positive effect (P < 0.01). Based on these findings, it is necessary to express the importance of conservation programs and activitiesto the ranchersbased on theindigenous and scientific knowledge. Moreover, through empowering ranchers and providing the opportunities for investment in appropriate complementary activities, their participation in conservation activities and using rangeland services is enhanced, which would lead to sustainable livelihood.