مقایسه کارایی بهره‌برداری‌های مختلف از مراتع بر ترسیب کربن در استان کرمانشاه

مراتع به دلیل وسعت زیاد و تنوع پوشش گیاهی نقش ارزنده‌ای در ترسیب کربن اتمسفری دارند که به‌نوبه خود بستگی زیادی به مدیریت چرا و بهره‌برداری دارد. این پژوهش به‌منظور بررسی کارایی بهره‌برداری‌های مختلف در ترسیب کربن در شش سایت مرتعی در استان کرمانشاه شامل پاوه، جوانرود، عین الکش، سیاه کمر، ورمنجه و کوه سفید انجام گرفت. بهره‌برداری‌ها شامل مرتع حفاظت شده (قرق)، مرتع با چرای شدید و مرتع تغییر کاربری به باغات دیم بود. به این منظور ابتدا مشخصات پوشش گیاهی و خاک هر سه کاربری از جمله تیپ گیاهی، تراکم تاج پوشش، وضعیت مرتع و زی‏توده هوایی و ریشه، همراه با لاشبرگ گیاهی با استفاده از سطح پلات با ابعاد مناسب (معادل دو برابرسطح تاج پوشش پایه گیاه غالب منطقه) در مسیر ترانسکت خطی به طول50 متر با سه تکرار به روش سیستماتیک تصادفی انجام شد. مقدار ترسیب کربن زی‌توده گیاهی و لاشبرگ با روش احتراق و کربن ذخیره شده در دو عمق 0 تا 20 و 20 تا 40 سانتی‌متر خاک به روش والکلی و بلاک انجام شد. نتایج به‌دست آمده نشان داد که بین متغییرهای زی‏توده گیاهی (تاج پوشش، ریشه و لاشبرگ) و ترسیب کربن در بهره‌برداری‌های مختلف مرتع در سطح 5 درصد، اختلاف معنی‌داری وجود دارد. به‌طوری که بیشترین مقدار ترسیب کربن زی‏توده گیاهی و خاک به‌ترتیب 4.7 و 114.5 تن در هکتار مربوط به مدیریت قرق و کمترین 1.3 و 53.4 تن در هکتار مربوط به چرای شدید است که مدیریت قرق و حفاظت علاوه بر افزایش ارزش ناشی از تولید علوفه و حفاظت منابع خاک و تنوع زیستی دارای ظرفیت بالایی در ترسیب کربن است. همچنین نتایج این تحقیق نشان داد که پی‌آمد تغییر کاربری مراتع به باغات دیم، ذخیره 86.8 تن در هکتار کربن آلی است که پیشنهاد می‌شود مراتعی که از لحاظ استعداد اراضی دارای قابلیت بادامکاری هستند، تحت شرایط ویژه به این کاربری تغییر داده شوند.

Comparing the effects of different rangeland utilization on carbon sequestration in the Kermanshah Province, Iran

Due to the vast area and biodiversity, rangelands contribute to carbon sequestration, depending on grazing management and utilization. This research was conducted on six rangeland sites including Paveh, Ravansar, Javanrood, Einelcosh, Siahkamar, Varmenjeh, and Koohsefid in Kermanshah Province. There utilization types were included as exclosure, heavy grazing, and land use change from rangeland to rainfed orchard. The objective was to evaluate carbon sequestration capacity through different rangeland utilization. The plant biomass sampling including  canopy cover and plant root as well as plant litter were carried out in the field along three transects of 50 m using plots. Soil sampling was also done in 020 and 2040 cm soil depths. Plant organic carbon was determined by flame method and SOC was measured by the Walkley and Black method. The results explored that plant biomass variation through different landuse practices and utilization is significantly attributed to carbon sequestration, so that the highest level of carbon stock for plant biomass (4.7 tha1) and soil (114.5 tha1) was obtained in the exclosure site, while heavy grazing caused the lowest value of organic carbon in both plant biomass (1.3 tha1) and soil (53.4 tha1). In addition, the land use change from rangeland to rainfed orchard led to 86.8 tha1 organic carbon storage in both soil and plant biomass.